Besin Zehirlenmesi Nedir | Sağlık Bilgileri |

Besin zehirlenmesi belirtileri,Besin zehirlenmesi tedavisi,Besin zehirlenmesi nasıl anlaşılır,Besin zehirlenmesi nasıl geçer,Besin zehirlenmesi kaç gün sürer,Besin zehirlenmesi yapan bakteriler,Besin Zehirlenmesi Nedir,Besin zehirlenmesi denilince besin ve su kaynaklı zehirlenmeler anlaşılır.

Ani başlangıç, ortak kaynak, epidemik oluş ve çoğu kez kusma ve ishal ile ortaya çıkış bu zehirlenmeleri tanımlar.

Yurdumuzda yaptığımız zehirlenmelerle ilgili bir araştırmada, besin zehirlenmelerinin ilaç zehirlenmelerinin ardından ikinci sırada yer aldığını ve en fazla yaz aylarında meydana geldiğini söyleyebiliriz.

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Acil Birimi’nde incelenen 1213 olgunluk bir seride de besin zehirlenmelerinin ikinci sırada (171 olgu, %14.1) yer aldığını görüldü.

Zehirlenme kaynağı %53.4 et ürünleri, %27.3 süt ürünleri, %5.5 mantar ve %13.8 diğer besinlerdi.

Su kaynaklı zehirlenmeler burada gösterilmiştir.

Gösterilmiş olsaydı, besin zehirlenmelerinin ilk sıraya yükseleceği açıktır.

Hastaneye başvuru sırasında tüm olgularda klinik belirtiler ortaya çıktı.

Bu belirtiler %58.3 kusma, %28.2 ishal, %9.2 karın ağrısı ve %4.3 diğer belirtilerdi.1

Besin zehirlenmeleri etkenlerine göre üç grupta incelenirler:

A-Bakteri, virüs ve parazitlere bağlı olanlar B-Bakteri enterotoksinlerine bağlı olanlar C- Kimyasal maddelere bağlı olanlar

Besin zehirlenmelerinin %63’ü bakteriel, %24’ü kimyasal, %10’u paraziter ve %3’ü viral kaynaklıdır.

Bakterilere Bağlı Besin Zehirlenmesi

Kuluçka süresi 12s-günler

– Hastalık süresi 2-7 gün. Daha uzun olabilir (Campylobacter 14 gün)

– Kanlı olabilen ishal, kusma, karın ağrısı, ateş görülür.

– Dışkı ve besinlerden kültürle tanı konur.

– Patlama tarzında epidemiler görülebilir (Salmonella)

Bakterilere bağlı besin zehirlenmelerinde kaynak

Bakteri—————-Kaynak

Salmonella———–Portör, et, tavuk, yumurta, süt, salata

Shigella————–Hastalar, balık, salata

EIEC—————–Hastalar

Yersinia————–Süt

V.parahaemolyticus—Deniz ürünleri

Campylobacter——–Hastalar, su, et, süt, tavuk

Virüslere Bağlı Besin Zehirlenmesi

– Rotavirüs, Norwalk virüs, Adenovirüs etkendir.

– Kuluçka süresi 24-48 saattir.

– Hastalık süresi 1-3 gündür.

– Su ve su ürünlerinden bulaşır.

– İshal, kusma, karın ağrısı, bazen ateş görülür.

Parazitlere bağlı zehirlenmeler

– Giardia, E.histolytica etkendir.

Bakterilere bağlı besin zehirlenmeleri

İshal, kusma, karın ağrısı görülür. Ateş yoktur.

– Kuluçka süresi 2 saat – günler

– Hastalık süresi genellikle 1-3 gündür. Uzun sürebilir (Botulizm)

– Besin ve dışkıda mikroorganizma izolasyonu ve toksin araştırılması ile tanı konur.

Bakteri enterotoksinlerine bağlı besin zehirlenmelerinde kaynak

Bakteri enterotoksini Kaynak

S.aureus Süt ürünleri, et, tavuk, yumurta

B.cereus Kız., pirinç, peynir, sebze makarna

C.perfringens Et, et suyu, tavuk

ETEC Her besin

V.cholerae Su, besin

C.botulinum Sebze meyve konservesi, balık, bal

En sık besin zehirlenmesi nedenleri:2

1. Salmonella %23

2. S.aureus %18

3. C.perfringens %8

4. C.botulinum %8’dir.

Botulismus Zehirlenmesi Belirtileri

Nörotoksini bilinen en zehirli maddedir.

Vücut dışında örneğin konserve¬lerde oluşabilir veya alınan sporlar barsakta toksin oluşturur (İnfant botu-lizm).

Toksinin ağız, solunum, göz, derideki çatlak ve kesiklerden girmesi ölüme sebep olabilir.

Toksin kolinerjik sinir uçlarının zarına irreversble bağ¬lanır ve asetilkolin salgılanmasını bloke eder.

Otonomik bozukluklar ve gev¬şek felçler ortaya çıkar.

Kaynak: Evde yapılan sebze ve meyve konserveleri – A ve B toksin

Balık- E toksin

Bal- İnfant botulizmi Kuluçka süresi: 12.36 saat

Klinik:

– Diplopi, ptosis, nistagmus, ekstraoküler felç, midriasis

– Disfalji, disartri

– Aşağıya inen felçler

– Ağız kuruluğu

– Bulantı, kusma, önce ishal sonra kabızlık

– Bilinç kaybı ve ateş yoktur

– İlerleyici solunum felci

– Aspirasyon pnömonisi ve dolaşım yetersizliği sonucu ölüm

– İnfantil botulizmde ani solunum yetersizliği ve ani ölüm gevşek felçler, kabızlık, yutma güçlüğü görülür.

– Hastalık 1 ay kadar sürer. Tüm iyileşme 1 yılı gerektirir.

Teşhis

Dışkıda sporların, dışkı ve kanda toksinin gösterilmesi ile konur.

Tedavi

Trivalan antitoksin (at serumu) sadece dolaşımdaki serbest toksini bağlar. 10.000-50.000 Ü iv verilir.

– Penisilin 250.000 Ü/kg enteral verilmesi tartışmalıdır.

– İnfantil botulizmde antitoksin etkili değildir. penisilin bakterileri öldürüp toksinin açığa çıkmasına yol açtığından önerilmemektedir.

– Guanidin 15-40 mg/kg/gün asetilkolin salınmasını arttırır.

– Destek tedavi en önemlisidir.

Prognoz

Mortalite %30-35, infantil botulizmde %5’in altındadır.

Alınacak Önlemler

– Ev konservelerinin hazırlanması sırasında yeterli ısı ve basınç uygulanması ve tüketilmeden önce 10 dakika kaynatma gerekir.

– Şişmiş konservelerin açılmaması, kokuşmuş besinlerin yenilmemesi gerekir.

– Mikrodalga fırınlar ne sporu öldürü, ne de toksini inaktif hale getirir.

– Bir yaşın altında bal verilmemelidir.

Kimyasal Maddelere Bağlı Besin Zehirlenmeleri

Ağır metaller

– Cd, Cu, Zn, An, Pb, Sn zehirlenme yapar.

– Yiyeceklerin pişirildiği ve saklandığı kaplar, metal kutulardaki karbonat¬lı ve asitli içecekler kaynaktır.

– Kuluçka süresi 15 dakika 8 saattir.

– Kusma, ishal, metalik tat ve ve metal zehirlenmesi belirtileri görülür.

Deniz Ürünleriyle Ortaya Çıkan Toksinler

Ciguatoksin, scombrotoksin, saxitoxin, nörotoksin, batrachotoxin

– Kuluçka süresi: dakikalar – 2 saat

– Histamine benzer reaksiyonlar, nörolojik belirtiler, kusma, ishal görülür.

– 1 gün kadar sürer

Monosodyum glutamat

– Yemeklerde tatlandırıcı olarak kullanılır – Çin lokantası sendromu

Yüzde kızarıklık, parestezi, terleme, yanma, halsizlik, göğüs ağrısı görülür.

Hidrosiyanik asit

– Kayısı, zerdali, şeftali, kiraz çekirdeğinde bulunur.

– Kuluçka süresi: 30-120 dakika

– Kusma, letarji, bayılma, koma görülebilir.

– Ölüm olabilir.

– Antidotu sodyum nitrittir.

Solanin

– Yeşillenmiş patateste bulunur.

– Kuluçka süresi: 3-7 saat

– Kusma, ishal, delirium, halüsinasyon, konvülsiyon görülür.

– Psödokolinesteraz düzeyi azalır

– Gebelerde teratojendir. Anensefali, spina bifida görülür.

Mantar Zehirlenmesi

Mantarlar, klorofilsiz, parazit veya saprofit olarak yaşayan, sporla üreyen, canlı organizmalardır. Bunlar arasında yer alan yüksek mantarların bazıları yenebilir.

Mantarların besin değeri inanışların aksine çok düşüktür.

İçerdiği protein %3-5’tir4 ve patatesten fazla değildir.

5 Mantarlar orman altları ve çayırlarda yetişirler ve bazıları zehirlenmeye sebep olur. 100 kadar zehirli türü vardır; ancak, öldürücü zehirlenmeye sebep olanların sayısı 10’u geçmez.

Zehirlenmeler en fazla yağışların çok olduğu sonbahar ve ilkbahar aylarında görülür; ancak, mantarlardan turşu yapılması, bu mevsimlerin dışında da mantar zehirlenmelerinin görülmesine sebep olmaktadır.

Yenebilen ve zehirli mantarlar yanyana yetişirler ve birbirlerine çok ben¬zerler.

Bu mantarları en deneyimli toplayıcılar bile ayıramayabilir.

Halk arasında zehirli ve zehirsiz mantarların ayrılmasını sağladığı ileri sürülen inanışların hiçbir bilimsel değeri yoktur.6

Mantar zehirlenmelerinde zehirlenmenin şiddetli mantarın cinsine ve yenilen miktara göre değişir.

Latent dönem, mantarın yenmesinden ilk belirtinin ortaya çıkmasına kadar geçen süredir.

Mantar zehirlenmeleri latent dönemin uzun ya da kısa oluşuna göre ikiye ayrılırlar.

Erken belirti gösteren mantar zehirlenmeleri

– Belirtiler 2-3 saat içinde ortaya çıkar.

– Ölüm oranı çok düşüktür.

– Mide yıkama ve semptomatik tedavi yeterlidir.

Bu grupta

– Coprinus sendromu

– Gastrointestinal sendrom

– Muskarin sendromu

– Pantherina sendromu

– Psilosibin sendromu bulunur.

Geç belirti gösteren mantar zehirlenmeleri

– Belirtiler 6-24 saat sonra veya daha geç ortaya çıkar.

– Çoğu kez ölümle sonlanır.

– Tedavisi güçtür.

Bu grupta:

– Gyromitra sendromu

– Orellanus sendromu

– Phalloides sendromu bulunur.

Bu iki grup dışında

– Mantardaki trehaloz adlı şekere duyarlı kişilerde, her mantar yediklerinde karın ağrısı ve ishal görülür.7

Bazı kişilerde allerjik reaksiyonlar görülür.8

Bazı mantarlar çiğ yendiklerinde zehirlenme yapar.8

Bazı kişilerde hayali zehirlenme görülür.

Bu kişilerde yorgunluk, çarpıntı, terleme, karın ağrısı, bulantı, kusma gözlenir.8

Uygun koşullarda saklanmayan kültür mantarları zehirlenmeye sebep olabilir.

Kültür mantarları kısa sürede tüketilmelidir.

Mantarlar ağır metal, radyoaktivite ve çevresel zehirleri biriktirirler.

Otoyol ve fabrika yakınlarında yetişen mantarlar yenmemelidir.

Yurdumuzun farklı bölgelerinde zehirlenmeye sebep olan çok çeşitli mantarlar yetişmektedir.

İstanbul’da da sonbahar yağmurlarından sonra her iki yakadaki ormanlarda bol mantar yetişir ve aralarında çok sayıda zehirli olanları mevcuttur.

Türkiye genelinde mantar zehirlenmeleri ile ilgili yayınlar yetersizdir.

1843-1997 yılları arasında toplam 213 yayın yapılmıştır.

Her yıl resmi kayıtlara geçen 100 zehirlenme olgusu vardır ki, bu sayı gerçek rakama göre çok düşüktür.

Yurdumuzda mantarlar 4 grup zehirlenmeye sebep olurlar:

A-Gastrointestinal sendrom B-Muskarin sendromu C-Pantherina sendromu D-Phalloides sendromu

1994 Ekim-Aralık aylarında İstanbul’da 150’yi aşkın mantar zehirlenmesi görülmüş olup, yaklaşık 1/4’ü phalloides’e bağlı idi ve maalesef bir kısmı ölümle sonuçlanmıştır.

Gastrointestinal sendrom

– Toksin: Gastrointestinal irritanlar

– Mantar: Çeşitli

– Başlama: 15 dakika – 2 saat

– Klinik: Bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, şok

– Tedavi: Semptomatik, destek

Sonuç: 1-2 günde iyileşir. Küçük çocuk ve yaşlılarda ağır seyredebilir.

Muskarin sendromu

– Toksin: Muskarin

– Mantar: Clitocybe, İnocybe

– Başlama: Dakikalar – 2 saat

– Klinik: Kolinerjik sendrom (terleme, salivasyon, lakrimasyon, kusma, ishal, kan basıncı düşmesi, bronkospazm, bronş sekresyon artışı), konvülsi-yon, koma.

– Tedavi: Antidoz: Atropin 0.01 mg/kg iv ağır zehirlenmelerde verilir. Ge¬reğinde tekrarlanır. Kusturma, mide yıkama, semptomatik, destek

– Sonuç: Hafif zehirlenmeler 2 saatte iyileşmeye başlar. Ölüm %5 oranında ilk 8-9 saatte görülür.

Pantherina sendromu

– Toksin: Müsimol, ibotenik asit – Mantar: A. muscaria, A. – pantherina Başlama: 30 dakika –  3 saat

– Klinik: Antikolinerjik sendrom, – konfüzyon, ataksi, algılama – bozukluğu Tedavi: Antidot: Fizostigmin 0.5 mg iv, çocukta ciddi antikolinerjik belir¬tiler varsa kullanılır.

Kusturma, aktif kömür, katartik, semptomatik, destek tedavi.

Sonuç: Hasta 10-15 saat sonra derin uykuya dalar. Uyandığında hatırlamaz.

6-24 saatte tam iyileşme görülür. Ölüm enderdir.

Sibirya yerlileri bu mantarı hallüsinojen olarak kullanmışlardır.

Phalloides sendromu

– Toksin: Amatoksin- Karaciğerde protein sentezini inhibe eder. – Mantar: Amanita, Galerina, bazı Lepiotalar

– Başlama: 6-24 saat. Toksin ne kadar az ise o kadar geç belirti verir. Klinik: 3 evre gösterir.

Gastrointestinal evresi

12-24 saatten 2-4 güne kadar sürer. Karın ağrısı, kusma, kolera tipi, kanlı olabilen ishal, dehidratasyon, şok. Ateş yoktur.

Latent evresi

12-24 saat sürer. Klinik belirti yoktur. Karaciğer enzimle¬ri yükselir.

Hepatorenal evre: Sarılık, hepatomegali, karaciğer ve böbrek yetersiz¬liği, koagülopati, kardiomiyopati, ansefalopati, konvülsiyon, koma, ölüm.

H.Faulstich ve TR. Zilker Phalloides sendorumunu belirtilerin şiddetine

göre 4 dereceye ayırmışlardır:

– 1. derece: Sadece gastrointestinal evre görülür. Karaciğer ve böbrek ha¬sarı olmaz.

– 2. derece: Phalloides sendromunun bütün belirtileri görülür. Transami-nazlar orta derecede yükselir (500 U/L’nin altı), pıhtılaşma bozukluğu olmaz.

– 3. derece: Ciddi karaciğer hasarı gelişir. Transaminazlar 500 U/L’nin üzerine çıkar. Tromboplastin zamanı uzar. Bilirübin değişmez veya çok az değişir.

– 4. derece: Transaminazlar ve bilirübin hızla yükselir. Pıhtılaşma faktör¬leri düşer. Böbrek yetersizliği başlar.

Teşhis

– Kanda alfa amanitin, hasta 12 saatten daha geç geldiğinden ender saptanır.

– İdrarda 72 saate kadar amatoksinler bulunabilir.

– Tanıda klinik önemlidir.

– Mantar örneği getirilirse hasta başında Wieland testi ile tanı konur.10

Tedavi

Antidot

– Penisilin: 1.000.000 U/kg/gün 3 gün”

a) Amanitinin hepatosite girmesini engeller ve toksinin plasma protein¬lerinden ayrılmasını sağlayarak böbrek yoluyla atılımını arttırır.

b) Barsak florasını sterilize eder. Ağır ansefalopatiden sorumlu bir nö-rotransmitter olan gamma amino bütirik asit yapan barsak bakterilerini öldürür.11

Silibinin

Devedikeni bitkisinden elde edilir.

Amatoksinlerin karaciğer hücreleri tarafından tutulmasını engeller. İlk 1 saat içinde 5 mg/kg iv, sonra 24 saatte 20 mg/kg 4 defada infüzyon yapılır.

Her infüzyon 2 saatlik sürede verilmeli veya 24 saatlik infüzyon yapılmalıdır.1314 1. ve 2. derecedeki zehirlenmelerde 3 gün, daha ağır zehirlenmelerde 6 gün verilir.

12 Şüpheli durumlarda latent dönemde verilir. 24 saatte klinik belirtiler geçmezse tedaviye son verilir.

Preparat: Legalon- Sil, Madaus firması Türkiye’de ruhsat alınamamıştır.

Penisilin ve silibinin asla birlikte verilmez çünkü yarışarak amatoksinlerin karaciğer hücreleri taraından tutulmaları engellenir.9

Kusturma, mide yıkama, aktif kömür, katartik, hemoperfüzyon, destek tedavi uygulanır.

Sonuç: Ölümcül mantar zehirlenmelerinin %90’ını oluşturur.

13 1. ve 2. derecede prognoz ividir. 4. derece genellikle ölümle sonlanır.

Günümüzde mortalite %10-20’dir.

12 Protrombin zamanı zehirlenmenin ağırlığını gösterir.

Serum amanitin düzeyi ağırlığı belirlemez.

Mantar Zehirlenmesi Tedavisi

Arazi Evresi

Mantar örneği araziden toplanır veya kusmukta spor örnekleri elde edilir.

Laboratuvar Evresi

Mantar veya spor örneği taksonomist tarafından incelenir.

Klinik Evresi

Hekim tarafından uygulanır.

Zehirin uzaklaştırılması ve emilimin azaltılması

Kusturma, mide yıkama

Aktif kömür, katartik uygulama

Forse diürez – renal toksisite ve beyin ödemine dikkat

Aktif kömür hemoperfüzyonu – A. phalloides

– Antidot tedavisi C- Destek tedavi

– Havayolu, solunum, dolaşım desteği

– Elektrolit, kan gazı, kan şekeri izlemi

– Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarının izlenmesi

– Gerekirse hemodiyaliz

– Gerekirse karaciğer transplantasyonu

– Sedatiflerin dikkatli kullanımı