Osmanlıda Kışla | Osmanlı Tarihi Bilgileri |
Osmanlıda Kışla Osmanlılarda bugünkü anlamda kışla denilebilecek, çok sayıda askeri devamlı olarak barındırabilecek binalar, yeniçeri teşkilatı kurulduktan sonra yapıldı.
Fatih Sultan Mehmed devrinden sonra Acemi oğlanı kışlası, Topçular kışlası, Top dökümhanesi ve Tersane gibi binalar yapıldı.
İstanbul’un fethinden sonra, biri Şehzadebaşı’nda, şimdiki Şehzade camii yerinde ve karşısında, öbürü Aksaray’da Et meydanında olmak üzere, yeniçeriler için iki kışla yaptırıldı.
Birincisine Eski odalar, İkincisine Yeni odalar denirdi. Daha sonra Kanuni Sultan Süleyman zamanında, Eski odaların bir kısmı yıkılarak yerine Şehzade camii yapıldı.
Bu cami karşısında kalan odalara ek olarak da Çukurçeşme’ye kadar yeniden odalar inşa edildi. Bunlar, geniş alanlar kaplayan tek katlı binalardı. Askerlerin ve subayların oturmasına ve yatmasına mahsus oda ve koğuşlar bulunuyordu.
Ortalarında geniş avluları ve savunmalı kapıları olan kışla planının bir avlu çevresine dizilmiş odalardan ibaret medrese planlarından çıktığı sanılmaktadır. Yazılı kaynaklardan öğrenildiğine göre, bu kışlaların mutfaklarına kadar her yerinde akar su bulunurdu.
Çinilerle kaplı olan duvar tarafındaki dehlizler birçok fenerle aydınlatılırdı. Bu binalarda, padişahın ziyareti sırasında oturacağı birer de taht odası vardı. Kanuni Sultan Süleyman devrinde, Yeni odaların ortasında bir de ortacami yapıldı.
Makbul İbrahim Paşa tarafından yaptırılan bu cami yeniçeri isyanlarının hazırlandığı ve ulemanın toplantı yaptıkları binaydı. Bu kışlalar İstanbul’un büyük yangınları sırasında tahrip oldu, sonra yeniden inşa edildi.
1633 Cibali yangınında Eski odalar ve 1660 Ayazma kapısı yangınında Yeni odalar yandı. 1717’de Acemi oğlanlar kışlası ve Yeni odalar tekrar yandı ve Mahmud I tarafından yeniden yaptırıldı.
Daha sonra, Süleymaniye camii yanındaki yeniçeri ağalarının barındığı yer olan Ağakapısı da 1749 yılında yandı, ama Mahmud I bunu da yeniden inşa ettirdi. Mahmud II tarafından Yeniçeri ocağı kaldırıldığı zaman bu kışlalar da topa tutularak yıktırıldı.
Süleymaniye yanındaki Ağakapısı da şeyhülislam dairesi oldu; bu bina da sonradan yandı. Bundan sonra Selim III tarafından Nizamicedir adı altında kurulan askeri birlikler için yeni kışlalar yapıldı.
Bunlardan birincisi Üsküdar’daki Selimiye kışlası’dır. Bu kışlanın yerinde daha önce Kavak sarayı ve bu saray yakınında da yazıcılar kışlası bulunuyordu.
Selim III’ten sonra İstanbul’da Rami, Gümüşsüyü, Maçka, Taşkışla, bugünkü Taksim gezisinin yerinde Topçu kışlası, Beyazıt’ta şimdi üniversite olan Babıseraskeri gibi, rönesans üslubu ve melez üsluplarda çeşitli kışlalar yapıldı. Bu arada Anadolu’nun çeşitli yerlerinde de birçok kışla inşa edildi.