Adliye Nezareti Nedir,Kuruluş Amacı | Osmanlı Tarihi |

 

Adliye nezareti binası,Adliye nezareti ne zaman kuruldu,Adliye nezareti ne demek,Dahiliye nezareti günümüzdeki karşılığı,Dahiliye nezareti görevleri,Adliye Nezareti Nedir Osmanlı imparatorluğunda batı usulünde kurulan adliye teşkilatının bağlı olduğu en yüksek makam (XIX. yy.).

Önce «Meclis-i Vâlâ-yı Ahkam-ı Adliye» (1837 sonları) kuruldu.

Bunun yerine, «Şuray-ı Devlet» ve «Divan-ı Ahkâm-ı Adliye» adlı iki teşkilât meydana getirildi (1868).

Şuray-ı Devlet teşkilâtı çalışmasına devam etti, fakat Divan-ı Ahkâm-ı Adliye bir süre sonra kaldırıldı ve yerine Adliye nezareti kuruldu (1878) .

Divan-ı Ahkâm-ı Adliye nezaretine bağlı olan «Mahkeme-i Temyiz başkanlığı» ile, «Ticaret nezareti»’ne bağlı olan ticaret mahkemeleri, Adliye nezaretine bağlandı.

Müslüman olmayan azınlıkların mezhep işleri o zamana kadar Hariciye nezareti tarafından yürütülüyordu.

1880’de bu nezaretten alınarak bunlar da Adliye nezaretine bağlandı ve 1881’de çıkarılan bir nizamname ile nezaretin adı «Adliye ve Mezahip nezareti» oldu.

1916 tarihli bir kanunla, kısa bir süre «Şeriye Mahkemeleri ve Eytam idaresi» de bağlı olduğu «Meşihat idaresi»’nden alınarak bu nezarete verilmişken, 1918’de tekrar Meşihat’e bağlandı .

Adliye nezareti, nazır, adliye müsteşarı, adliye mektupçusu, iki encümen azası, dört umum müdür ve muhasebeciden ve bunlara bağlı kurumlardan teşekkül ediyordu.

Bunlara daha sonra «Ceride-i Mehakim idaresi», mütercimlik, intihap encümeni daireleri katıldı.

Nezaret, Adliye ve Mezahip nezareti haline getirilince teşkilâtta değişiklikler oldu: müsteşarlık, kalem-i mahsus müdürlüğü, umuru cezaiye, umuru hukukiye, sicil, muhasebe, mezahip, ihsaiyat ve müdevvenatı kanuniye ve evrak müdürlükleri ilâve edildi.

Ayrıca bu dairelerle ilgili danışma büroları, komisyonlar ve bir teftiş heyeti kuruldu.

Nezaret, 1880’den itibaren Ceride-i Mehakim adlı haftalık ve 1909’dan itibaren Ceride-i Adliye adlı on beş günlük iki dergi çıkardı.

Adliye Nezareti’nin Kuruluş Amacı

Adalet sisteminde yapılan değişikliklerin bir parçası da devletin Müslüman yurttaşlarının yargılandığı Şeriata dayalı Şeriyye Mahkemelerinden, batı anlamında adalete dayalı Nizamiye Mahkemelerinde geçiştir.

Ayrıca 1880 yılına kadar Müslüman olmayan azınlıkların adaletle ilgili işlemleri de Hariciye Nazırlığı tarafından yürütülmekteyken bu tarihten sonra onlar da Adliye Nazırlığı’na bağlandı.

Bundan sonra Adalet Nazırlığı’nın resmi adı Adliye ve Mezahib Nezareti olarak değiştirildi.

Adliye Nazırlığı 1880 yılından sonra düzenli olarak Ceride-i Mehakim ve 1909 yılından sonra ise Ceride-i Adliye adlarında altında 2 dergi yayınlamıştır.

Osmanlı Adliye Nazırları

• Ahmed Cevdet Paşa (1868)
• Mustafa Fazıl Paşa (1868-1870)
• İbrahim Edhem Paşa (1870-1871)
• Şirvanlızade Mehmed Rüşdi Paşa (1871)
• Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa (1871)
• Mustafa Fazıl Paşa (1871-1872)
• Yusuf Kamil Paşa (1872)
• Mehmed Esad Saffet Paşa (1872-1873)
• Mehmed Hurşid Paşa (1873-1874)
• Mehmed Akif Paşa (1874-1875)
• Ahmed Arifi Paşa (1875-1876)
• Ahmed Cevdet Paşa (1876)
• Halil Şerif Paşa (1876)
• Mehmed Esad Saffet Paşa (1876)
• Ahmed Cevdet Paşa (1876-1877)
• Asım Mehmed Paşa (1877)
• Mehmed Esad Saffet Paşa (1877-1878)
• Mahmud Celaleddin Paşa (1878)
• Mehmed Hurşid Paşa (1878)
• Mehmed Esad Saffet Paşa (1878)
• Mehmed Said Paşa (1878-1879)
• Ahmed Cevdet Paşa (1879-1883)
• Hasan Fehmi Paşa (1883-1885)
• Server Paşa (1885-1886)
• Ahmed Cevdet Paşa (1886-1890)
• Hüseyin Rıza Paşa (1890-1895)
• Abdurrahman Nureddin Paşa (1895-1908)
• Hasan Fehmi Paşa (1908-1909)
• Manyasizade Refik Bey (1909)
• Mustafa Nazım Paşa (1909)
• Necmeddin Molla Efendi (1909-1911)
• Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi (1911)
• Mehmed Memduh Bey (1911-1912)
• Hüseyin Hilmi Paşa (1912)
• Samipaşazade Halim Bey (1912)
• Arif Hikmet Paşa (1912-1913)
• Pirizade İbrahim Hayrullah Bey (1913-1915)
• Samipaşazade Halim Bey (1915)
• Halil Bey (1915-1918)
• Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi (1918)
• Samipaşazade Halim Bey (1918)
• Ali Haydar Molla (1918-1919)
• Üryanizade Cemil Molla (1919)
• Sıtkı Bey (1919)
• Vasfi Efendi (1919)
• Arif Hikmet Paşa (1919-1920)
• Mustafa Sıtkı Efendi (1920)
• Hüseyin Kazım Bey (1920)
• Mahmud Celaleddin Bey (1920)
• Ali Rüşdü Efendi (1920)
• Rumbeyoğlu Fahreddin Bey (1920-1921)
• Hüseyin Kazım Bey (1921-1922)
• Mustafa Nuri Bey (1922)