Ahmet Cevdet Paşa Kimdir,Hayatı,Eserleri | Biyografi,Tarih |

Ahmet Cevdet Paşa Kimdir Osmanlı devlet adamı, tarihçi, hukukçu, edebiyatçı (Lofça 1822-İstanbul 1895).

Ahmet Cevdet Paşa’nın Hayatı

Babası Bulgaristan’da Lofça kasabası idare kurulu üyelerinden İsmail Ağa; öğrenimini, Lofça müftüsü Hafız Ömer Efendiden yaptı.

1839’da İstanbul’a gelerek, medrese öğrenimine burada devam etti.

Murad Molla tekkesinde devrin şair ve bilginleri ile tanıştı. İlk şiirlerini, eskileri taklit ederek yazdı.

Müderris olduktan sonra Mustafa Reşid Paşanın çocuklarına derS vermeğe başladı, Âli ve Fuad Paşalarla tanıştı.

Bu temaslar onun siyasî alandaki görgüsünü arttırdığı gibi İlmî çalışmalardan, İdarî çalışmalara doğru yönelmesini sağladı.

1850’de Maarif meclisi üyesi olarak, Erkek Öğretmen okulu müdürlüğüne getirildi.

Bu arada, Fuad Paşa ile birlikte Bursa’ya yapmış olduğa bir aylık seyahat sırasında, Kavaid-i Osmaniye (Osmanlı Grameri Kaideleri) adlı kitabı ve Şirket-i Hayriyye’nin kuruluşuna ait projeleri hazırladı.

İstanbul’a dönüşte, gerek öğretmen okulunda, gerek Maarif meclisinde esaslı değişiklikler yapmayı başardı.

Encümeni Dâniş’in kurulmasına dair gerekçeyi haziran 1851’de yazdı.

25 Mart 1852’de, Fuad Paşa ile Mısır’a gitti.

Dönüşte, meşhur Tarih’inin ilk üç cildini hazırlayıp, Abdülmecid’e takdim etti.

Süleymaniye derecesine yükseldi, vakanüvis oldu (1855).

1861’de, Meclis-i Vâ-lâ üyeliğine getirildi.

İki ay sonra, fevkalade komiser sıfatıyle İşkodra’ya; 20 haziran 1863’te Bosna Hersek müfettişi olarak, Bosna’ya gönderildi.

Bu bölgenin içişlerini düzenlemekle büyük başarı gösterdi.

1865’te, Koza ıslahatıyle görevlendirildi. 1866’da, vakanüvislikten ve ilmiye mesleğinden ayrıldı.

1868’de, Divanı Ahkâmı Adliye reisliğiyle İstanbul’a çağırıldı.

Mahkemelerin ıslahı ve yeni kuruluşlar bu zamanda ele alındı.

Cevdet Paşanın başkanlığında kurulan bir ilim heyeti, Hanefî fıkhına göre hazırlanan Mecelle nin dört kitabını tamamlayıp yayımladı.

Tarihinin yedi ve sekizinci ciltlerini yazdı.

Ancak Cevdet Paşasız hazırlanan Mecelle’nin altıncı cilti, esaslı tenkitlere maruz kaldığından, Cevdet Paşa 25 ağustos 1871’de, tekrar Mecelle cemiyeti başkanlığına ve aynı zamanda Devlet Şûrası Tanzimat dairesi reisligine getirildi.

Mecelle’nin altıncı kitabı yeniden yazıldı, diğerlerinin de tamamlanmasına çalışıldı.

Midhat Paşa, Ahmed Cevdet Paşayı 6 ağustos 1872’de tekrar Divanı Ahkâmı Adliye üyeliğine getirtti.

16 Şubat 1873’te, Evrakı Hümayun nezaretine ve 24 nisan 1873’te Maarifi Umumiye nezaretine tayin olundu.

Sıbyan okullarının düzenlenmesi, rüştiye ve idadilerde okutulacak derslerin tanzimi, bu derslere ait kitapların hazırlanması, Ahmed Cevdet Paşanın nazırlığı zamanında oldu.

Cevdet Paşa, bundan sonra sırasıyle, Devlet şûrası başkan yardımcılığında, Yanya valiliğinde, Maarif nazırlığında ve Adliye nazırlığında bulundu.

Abdülaziz’i tahtından indiren kabinede bulunduğu gibi, Abdülhamid II nin ilk kabinesinde de Adliye nazırlığı yaptı (16 ekim 1876), Ethem Paşa kabinesinde Dahiliye nazırlığı yaptı.

1877 Rus savaşına aleyhtar olmasına rağmen, harp kararını onun da üyesi bulunduğu hükümet vermişti.

Fakat duruma muhalefet eden Cevdet Paşa, önce Evkaf nazırı ve sonra da Suriye valisi tayin edilerek İstanbul’dan uzaklaştırıldı.

Bu görevler sırasında onun Mecelle cemiyetindeki çalışmaları devam etti.

26 Haziran 1880’de açtığı ilk Hukuk mektebinde, usuli muhâkemei hukukiye ve belâgatı osmaniye ile hitabet derslerini de okuttu.

Kanunuesasî meselesinden dolayı muhalefet ettiği Midhat Paşanın muhakemesi, cnun bu devredeki Adliye nazırlığı zamanına rastlar.

Cevdet Paşa, Midhat Paşa muhakemesinde, Midhat Paşayı İzmir’den alıp, İstanbul’a götürmek üzere oraya gönderilen heyetin başında bulundu (16 mayıs 1881) ve Midhat Paşanın eseri olan meşrutiyete taraftar olmadı.

Cevdet Paşa, Ahmed Vefik Paşa başvekilliğe getirilince 30 kasım 1882’de, Adliye nazırlığından tekrar ayrıldı; birkaç sene yine açıkta kaldı.

Nihayet 8 haziran 1886’da, beşinci defa Adliye nazırlığına getirildi.

Padişahın hususî encümenlerine, maliye kornişyonlarına ve Girit meselesi ile ilgili siyası müzakerelere katılmak suretiyle, büyük bir faaliyet gösterdi.

Ancak, Kâmil Paşanın sadareti üzerine, onunla anlaşamadığı için, son defa bu Vazifeden ayrıldı.

13 Mayıs 1890’da, Abdülhamid II kendisini, Meclisi Âli’ye memur etti.

Bundan sonra, daVra ziyade ilmî çalışmalar ve çocuklarını yetiştirmekle vaktini geçirdi.

Bebek’te, kısa bir rahatsızlıktan sonra öldü.

Tanzimat devrinin en büyük devlet adamlarından biri olan Cevdet Paşa otuz cilte yakın eser verdi.

Yazdığı nizamname ve talimatnameler de ciltler tutar.

Ahmet Cevdet Paşa Eserleri

• Medhal-i Kavaid (Kurallara Giriş) [rüştiyeler için 1851, 1874, 1875, 1884, ayrıca tarihsiz bir basımı da var]
• Tarih-i Cevdet (12 cilt, 1853-1883,1862-1883,1885-1891), çeşitli ciltlerinin tarihli, tarihsiz yeni bas. da var)
• Beyan-ül-Unvan (Unvan Söyleme) [1856-1872]
• Mukaddime-i ibn Haldun (İbn Haldun önsözü) [bunun 1. ciltinin 6. faslını çevirdi, I860]
• Takvim-ül-Edvar (Devirlerin Takvimi) [1870, 1882]
• Kavaid-i Türkî (Türk-çenin Kuralları) [sıbyan okulları için, 1871, 1875, 1885]
• Kısas-ı Enbiyâ Aleyhim-üs-Selâm ve Tevârih-i Hülefa (Peygamberler Kıssaları ve Halifeler Tarihi) [12 cüz. 2. cilt. 1874-1888, 1905, 1912-1920; 10 cilt, olarak 1945-1947, tek cilt olarak 1963, 1966, Sadi Irmak yayını]
• Miyar-ı Sedad (Doğruluk ölçüsü) ilm-i mantık’tan (ilkokullar için), [1876, 1885]
• Ta-likat-i Ahmed Cevdet alâ Netayıc-ül-Efkâr Şerh-ül-Ezhar (Ezhar [Çiçekler] Şerhinin Fikrî Neticelerine Ahmed Cevdet’in Eklemeleri) [1876]
• Âdâb-ı Sedad min tlm-ül-Âdâb (Âdap İlminden Doğruluk Âdâbı) [1877, 1885]
• Belâgat-i Osmaniye (Osmanlı Belâgati), [Hukuk mektebinde takrir olunan derslerin özeti, 1880, 1881, 1885, 1889, 1892, 1908]
• Süruri Mecmuası (tarihçi Süruri’nin tarih mısralarını havi mecmua, 1881)
• Kavaid-i Osmanı (Osmanlıca Kaideleri) [Keçecizade M. Fuad Paşa ile birlikte, 1884, 1889; tek başına, yeni tertip: Kavaid-i Osmaniye, 1885, 1886, 1888, 5. ve 7. bas. 1ar 1893, tarihsiz bas. da var; eser Levis Sanbunci tarafından El-Mirât-üs-Seniye fi’l-Kavaid-il-Osmaniye adıyla arapçaya da çevrildi, 1867]
• Hulâsat-ül-Beyan fi Telif-il-Kur’an (Kur’an’ın Yazılması Hakkındaki Beyanın Özeti) [1885]
• Şerh-i Ki-tab-ül-Ematnet (Emanet Kitabının Şerhi) [1888]
• Kırım ve Kafkas Tarihçesi (2. bas. 1889)
• Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye (Adliye Hükümlerinin Mecellesi) [2. bas. 1889]
• Eser-i Ahd-i Hamidi (ilkokullar için din bilgisi, 1891; Malûmat-ı Nafia Risalesi (Faydalı Bilgiler Kitabı) [tarihsiz iki bas. var]
• Tezakir (Tezkireler) [3 cilt 1953-1963, 1967. Cavid Baysun yayını]