Bilge Han Kimdir,Bilgehan Hakan |  Göktürk Hakanı |

Bilge Han Kimdir Göktürk hakanı (683-734). Babası Kutluğ ilteriş Han’dır.

Bilgehan Hakan

İlteriş Han, Çinlilere tabi olan Göktürkleri tekrar bağımsızlığa kavuşturdu, öldüğü zaman (691), Bilge Han 8 yaşındaydı.

Onun yaşının küçüklüğü sebebiyle amcası Kapağan Han (691-716) Göktürk devletinin başına geçti.

Kapağan Han, ayaklanan Bayırkular tarafından pusuya düşürülerek öldürüldü.

Oğlu Bögü’nün hükümdarlığını tanımayan Bilge Han ve kardeşi Kültegin taht kavgalarından sonra duruma hâkim oldular.

Bögü bu savaşlarda öldü. Kültegin ağabeysinin tahta çıkması için yaptığı teklifi kabul etmeyerek Bilge Han’ı Göktürk tahtına oturttu (716).

Daha önce Göktürk devletine bağlanmış olan türk boyları bu taht kavgasından yararlanarak ayaklandılar.

Bilge Han, Kültegin ve kayınpederi Tonyukuk’un yardımıyla ayaklanan boyları tekrar Göktürk devletine bağladı.

Türkeşlerin Su-lu adındaki reisleri kağan unvanını aldı ve Batı Türklerini idareye başladı.

Bilge Han Türkeşler ile iyi ilişkiler kurdu.

Bu sırada Oğuzlar da ayaklandı.

Bilge Han ve Kültegin, Oğuzlar üzerine bir yılda beş sefer yapmak zorunda kaldılar.

Göktürklerin bu seferlerine dayanamayan Oğuzlar Çin’e göç ettiler (718).

Bu sırada Uygurlar üzerine de gidilerek bozguna uğratıldı.

Bilge Han ülkesinde buddha tapınakları yaptırarak Türkler arasında buddhacılığı yerleştirmek istedi.

Fakat Tonyukuk, buddhacılığın Türklerin benliğine uygun bir din olmadığını ileri sürerek onu bu düşüncesinden vaz geçirdi.

Bundan sonra Çinliler, Bilge Han’ın barış teklifine yanaşmadıkları gibi 300 000 kişilik bir ordu hazırladılar (720).

Kitay, Tatabı ve Basmiller ile de birleştiler.

Bilge Han önce Basmiller üzerine yürüdü ve onları büyük bir bozguna uğrattı.

Daha sonra Çin’e başarılı bir akın yaptı.

721’de Bilge Han Çin’e elçiler göndererek bir çinli prenses ile evlenmek istediğini bildirdi.

Ret cevabı almasına rağmen isteğinde ısrar etti.

Bundan sonra Bilge Han, Kırgızlar ve Türkeşleri itaat altına alarak Göktürk devletinin birliğini sağlamayı başardı.

Bilge Han 727’de Tibetlilerin Çin’e karşı birleşme teklifini kabul etmediği gibi, durumu Çin imparatorluğuna bildirdi.

Bu Çinlileri sevindirdi ve Göktürkler ile aralarının düzelmesine yol açtı.

Çin imparatoru, Ço-Fang’da bir serbest pazar kurarak buraya 10 000 top ipek gönderdi.

Ancak bu dostluk çok sürmedi.

Çinliler, Göktürklere karşı ayaklanan Kitayları desteklediler (730).

Bu sırada Oğuzlar da isyan etti.

Bir yıl süren bu isyanlar bastırıldı.

Ancak Kültegin, Oğuzlar’ın bir baskmı sırasında öldürüldü (731).

Kültegin büyük bir cenaze töreninden sonra gömüldü.

Bilge Han kardeşinin mezarı ve kitabesi için Çin’den sanatçılar getirtti. Yeğeni Yolug Tegin’i kitabeyi yazmakla görevlendirdi.

Bundan sonra Bilge Han’ın çinliler ile arası yeniden düzeldi.

Bir çinli prenses ile evlenmek isteği imparator tarafından kabul edildi.

Bilge Han teşekkür için Çin’e bir elçi gönderdi.

Bu sırada Bilge Han, Kitay ve Tatabıiarla yaptığı savaşı kazandı, fakat dönüşte zehirlenerek Öldürüldü (734).

Türk tarihinin önemli bir yeri olan Bilge Han, kardeşi Kültegin ile Türklerin birliğini sağlamıştır, ölümü ülkesinde ve komşu ülkelerde büyük bir üzüntüyle karşılandı.

Çin’de dahi matem ilân edildi.

Bilge Han kardeşi Kültegin’in yanına gömüldü ve adına, Yolug Tegin’in kaleme aldığı bir kitabe dikildi (735).