Canlılarda Yenilenme,Üreme | Biyoloji Bilgileri |

Canlılarda Yenilenme,Kısımlarından biri veya birçoğu sakatlanan bir organizmanın yeniden kusursuz bir organizma halini alması.

Yenilenme yetisi hayvandan hayvana önemli derecede değişir.

Zooloji basamağında yukarılara çıkıldıkça bu yeti azalır.

Canlılarda Üreme Yenilenme

Kuşlarla memelilerde hemen hemen hiç yoktur, tek hücreli hayvanlarda, süngerlerde, selenterelerde, türbelarlarda, nemertinlerde, çok kıllı ve az kıllı ve az kıllı halkalı solucanlarda sık görülür.

İpsi solucanlarda, rotatorlarda, sülüklerde hemen hiç yoktur.

Yumuşakçalarda ise tipik bazı örneklere rastlanır (karından bacaklıların baş ve baş eklentileri, kafadan bacaklıların kolları).

Yenilenme, kabuklularda, çokayaklılarda, böceklerde ve örümceklerde vücudun bir parçası kopup düştükten sonra kendiliğinden olur.

Denizyıldızı ve denizyılanı kopan kollarını yenileyebilir.

Gömleklilerde ise yenilenme etkindir.

Omurgalılardan balıklarda, amfibyumlarda yenilenmeye rastlanır; kuyruklu kurbağaların yetişkinleri kuyruklarını, bacaklarını ve gözlerini yenileyebilir.

Kuyruksuz kurbağaların sadece iribaşlarında yenilenme olabilir.

Sürüngenlerden kertenkeleler kopup düşen veya kesilen kuyruğunu yenileyebilir, ama bacağını yenileyemez.

Yenilenme esas iki tipe ayrılır: epimorfoz ve morfalaksis.

Epimorfozda yeniden oluşan kısımlar eski kısımlardan ayrı olur (amfibyumda yeni bir bacağın oluşumu); morfalaksiste vücudun bir parçasından eski kısımların hepsi oluşarak vücut tamamlanır (planaryada vücudun bir parçasından tüm vücudun oluşması).

Yenilenmeye elverişlilik, bir organizmanın kısımlarındaki determinasyon derecesine bağlıdır.

Amfibyumlarda yenilenmeye potansiyel güç taşıyan alanlar vardır; bunlardan biri kuyruk bölgesinde, diğerleri bacaklarda bulunur.

Bu bölgeler kesilip çıkarılırsa ilgili kısımlar yenilenemez.

Kesip çıkarma kısmen yapılırsa yenilenme gene olur.

Yenilenme olayında birçok etmen rol oynar: yerel etmenler (yaranın büyüklüğü, düzenliliği, yönü v.b.), iç etmenler (sinir sistemi, hormonlar, özellikle tiroit ve hipofiz hormonları), dış etmenler (yerçekimi, ışık, ortamın kimyasal bileşimi v.b.).

Yenilenme anormalliklere yol açabilir.

Yeniden oluşan organ hem yapı bakımından yerini alacağı organdan farklı olabilir (heteromorfoz), hem de anormal kutupluluk gösterebilir (yalana heteromorfoz).

Bir organizmada görülen yenilenme eşeysiz üremeden, yaraların kapanması ve ayarlanma olaylarından ayrı düşünülmelidir.