Çatalhüyük,Özellikleri | Ansiklopedik Bilgi |
Çatalhüyük,Özellikleri ,Biri doğuda, biri batıda olmak üzere Çatalhoyük’te iki yerleşme yeri bulundu.
Doğu Çatalhöyük neolitik, Batı Çatalhöyük İse kalkolitik devirleri içine alır.
Doğu Çatalhöyük’te 13 tabaka bulundu.
Henüz ana toprağa varılamadı.
Bunlardan VI. tabaka iki safhalıdır (VI A ve VI B), Burada çok ileri bir şehir kültürüyle karşılaşıldı.
Açılan geniş alanlarda evlerin birbirlerine yapışık olarak inşa edildiği görüldü.
İlk 4 yapı katında evler gruplar halindedir ve geniş avlulara açılmaktadır.
Daha eski katlarda ise evler büyük gruplar halindedir.
Toprak seviyesinde normal kapı aralıkları yoktur. Evlere girişin tavandan olduğu anlaşılmaktadır.
Evler genellikle iki odalıdır.
Büyük olan odalarda, toprak sekiler, dolaplar, fırın ve ocaklar vardır.
Küçük olan diğer oda kiler olarak kullanılmıştır.
Oturma odalarındaki sekilerin altında karışık bir şekilde konmuş insan iskeletleri bulunmuştur.
Mezarların oda içlerinde olması dini inançlarla açıklanabilir.
Bir kısım evlerin planları değişik duvarlarında sıva üzerine kırmızı boya ile yapılmış resimler yer alır.
Büyük panolar halindeki resimlerde konu olarak dans ve av sahneleri işlenmiştir.
Ayrıca boğa, geyik, eşek, domuz, akbaba da en çok yapılan hayvanlardandır.
Yine bu evlerin bazılarının duvarlarında boyalı el resimleri, içlerinde de ana tanrıça boğa ve koç heykelcikleri bulunmuştur.
Bu şekildeki evlerin normal ev olmadıkları açıktır.
Av ve dans sahneleriyle hayvan tasvirlerinin, neolitik toplumlarda büyük rol oynadığı anlaşılan dini olay ve ayinleri tasvir ettiği anlaşılmıştır.
Bu sebeple duvarları freskli ve kabartmalı olan binalara arkeologlar tapınak adını vermiştir.
Çatalhöyük’teki boyalı resim sanatı Avrupa üst paleolitiğinin son safhalarına veya Doğu ispanya (Levante) mezolitik sanatına yaklaşır. Çatalhöyük’ün küçük buluntuları arasında taştan ve topraktan yapılmış heykelcikler büyük bir yer tutmaktadır.
Kadın heykelcikleri ana tanrıçayı temsil etmektedir.
Taştan yapılmış ok uçları ve bıçaklar çok dikkatli işlenmiştir. Keramik, elde yapılmış ve oldukça gevrek pişirilmiştir.
Çatalhöyük’te bulunan tahıl kalıntıları burada tarımın yapıldığını göstermektedir.
Ayrıca bol sayıda av hayvanı kemiği de ele geçmiştir, IX. tabakadan itibaren kurşun ve bakırın kullanılmaya başlandığı görülür.
Tapmak duvarlarına av ve dans sahnelerinin resmedilmesi, avcılığın neolitik devir İnsanının hayatında hâlâ önemli bir rol oynadığını gösterir.
Çatalhöyük’te ele geçen buluntular, Hacılar’da bulunanların bir öncüsü gibi görünmekteyse de çağdaşı olarak onunla kıyaslanabüecek eserler daha ele geçmemiştir.
Doğu Çatalhöyük taş alet endüstrisini dikkatle inceleyen P.A.Bialor buna en yakın endüstrinin Kilikya neolitik taş alet endüstrisi olduğunu doğrulamıştır.
Böylece Doğu Çatalhöyük yerleşmesinin sonları hiç olmazsa Kilikya neolitiğinden çok daha eski bir zamanda başlamamış olmalıdır.
Karbon on dört (C—14) tarihlerine göre Doğu Çatalhöyük ilk üretim ekonomisi M.ö. VII. binin ikinci yarısıyla, VI. binin birinci yarısına aittir.
Batı Çatalhöyük’ün bütün katları kalkolitik devre aittir.
Höyükte iki ayrı kesitte biri daha eski, diğeri daha yeni iki kalkolitik safhaya rastlandı. Arkeologlar eski safhanın kalkolitik keramiğine eski kalkolitik
I keramiği demektedirler. Mersin XXIV-XXII’de Teli Halaf keramiğİnin yayılmasından önce bu keramiğin Mersin’e ithal edilmiş olduğu anlaşılmıştır. Aynı şekilde, bu cins, boyalı keramiğin uzak paralellerine Hacılar I-V katlarında da rastlanır.
Batı Çatalhöyük’te daha sonraki kalkolitiği temsil eden tabakanın keramiği (eski kalkolitik II keramiği), Canhasan 2 B’de bulunan keramiklerle çok az değişiklik gösterir.
Böylece Canhasan 2 B katı ile Batı Çatalhöyük «eski kalkolitik» safhasının çağdaş olması gerekir, ikisinin arasında başka bir safhanın daha var olup olmadığı henüz kesin değildir. Şimdilik ikisinin birbirini takip ettiği düşünülürse.
Canhasan 3’ün bir süre Batı Çatalhöyük I kalkolitiğiyle paralel devam ettiği anlaşılır.
Batı Çatalhöyük neolitiği arasında bir boşluk vardır.
Bu boşluğu kısmen Kilikya veya Amuk neolitiği, kısmen de Hacılar (IX-VI) son neolitiği doldurmaktadır.
Mersin ve Batı Çatalhöyük eski kalkolitik I bağlantılarından dolayı Hacılar V-I’in gene Batı Çatalhöyük eski kalkolitik I devri ve Canhasan 3 ve bir süre için de Canhasan 2 B katı ile çağdaş olduğu söylenebilir.