Çuvaşça Nedir,Özellikleri | Ansiklopedik Bilgi |
Çuvaşça ne demek,Çuvaşça dil özellikleri,Çuvaşça hangi ülkeye ait,Çuvaşça Nedir,Çuvaşça iki ana kola ayrılır: Kama ırmağının Volga ırmağına katıldığı yerden güneye doğru u2anan bölgede konuşulan Aşağı Çuvaşça (Anatri); yine aynı ırmakların birleştiği yerin kuzeyinde kalan bölgede konuşulan Yukarı Çuvaşça (Viryal).
Aşağı ve Yukarı Çuvaşça’nın da birtakım ağızları vardır.
Asıl çuvas yazı dili Aşağı Çuvaşçaya dayanmaktadır.
Bazı Türk dili bilginleri Çuvaşçamn fin-ugor dili (Radloff), bazıları altay dillerinin bağımsız bir kolu (N.N. Poppe) olduğunu ileri sürmüşlerdir.
Son yapılan araştırmalarla Çuvaşçanın Türk dillerinin bir kolu olduğu kesinlikle anlaşılmıştır.
Eski Çuvaşça çağında kullanılan arap alfabesi XV.-XVI. yy.larda bırakılmıştır.
XVIII, yy.da Çuvaşların yaşadıkları bölgede araştırma yapan avrupalı gezginler.
Çuvaşların okuma yazma bilmediklerini tespit etmişlerdir.
XIX. yy.da Çuvaşlar arasında» çtıvaş yazarı tvan Yakovleviç Yakovlev’in (1848-1930) düzenlediği rus alfabesine dayanan yazı sistemi yayılmıştır.
Çuvaş yazı dili bu yazı sistemiyle gelişmeğe başlamıştır.
Başlangıçta çoğunlukla dinî nitelikte olan yayınlar. rus misyonerlerince Çuvaş’ların arasında Hıristiyanlığın yayılmasında kullanıldı.
Çuvaşça üzerinde ilk defa Johann Philipp von Strahlenberg (1676-1747) durmuştur.
Sonraki yıllarda da çuvaş grameri vc sözlüğü yazılmış, folklor araştırmaları yapılmıştır (N.i. Aşmarin, V.G. Egorov. S.F. Gorskiy, Gyula Nemetiı. G.J. Ramstcdt. M. Rasanen, Johannes Benzîng, Omeljan Pritsak v.b,)
Çuvaşçanın Özellikleri
Aşağı Çuvaşçayı Yukarı Çuvaşçadan ayıran en büyük özellik o sesinin u olmasıdır: pos (baş)> pus gibi.
1)a> u değişmesi: arpa> urba. «r> ut, gibi;
2) bazen a ünlüsü i olur: har- (var-) > pır-, tamar (damar) timar gibi;
3) Ana Türkçe e ünlüsü bütün Türk dillerinde aynı kaldığı halde Çuvaşçada u’ya dönüşmüştür: keç~ (geç-) > kas- gibi.
4) Ana Türkçe e (kapalı e) ünlüsü Çuvaş-çada i ye çevrilmiştir: beş> piltek, yetmiş~> sitnıel gibi.
5) Ana Türkçe ve i ünlüleri Çuvaşçada e olmuştur: hel, inek ene gibi.
6) Ana Türkçe o ve ö ünlüleri Volga lehçeleri ve Başkurtça dışında diğer türk dillerinde olduğu gibi kalmış, Çuvaşçada ıt’-ya dönüşmüştür: t ol- (dol-). > tul-, kür-(gör-) > kur-…
7)Aynı şekilde u, ü ünlüleri de Volga lehçelerinde ve Başkurtça dışında diğer türk dillerinde olduğu gibi kalmış Çuvaşçada h>a, ü>e olmuştur; buz>par, küt>kel v.d.
8) Ünsü bakımından da Çuvaşça ile Türkçe arasında büyük değişiklikler vardır:
z>r değişikliği: bu zağ tapanı. sekiz > sağar gibi; taş>çul, eşik>alak gibi
9) Ana Türkçe d sesinin r olması; adak> ura Kayak»
10) Ortak Türkçe ç sesi Çuvaşçada s’ (ön-damaksı s) olmuştur: çeri>sar; yine aynı şekilde y sesi de Çuvaşçada kelime içinde ve sonunda olduğu gibi kaldığı halde kelime başında s’ olmuştur: yeni>sene.
11) Ortak Türkçe b sesi bugünkü Çuvaşçada kelime başında p ye dönüşmüştür: buz> par gibi; kelime içinde ve sonunda ise r olmuştur: su «sub)>şıv.