Danişmentli Eli | Türk Tarihi |
Danişmentli Eli Selçuklularla birlikte Anadoluya gelen yirmi dört boylu göçebe Türkmen kavmi.
Danişmentli göçebeleri zamanla yerleşik hayata geçtiler.
Malatya, Elbistan, Kayseri, Sivas, Tokat, Amasya ve Samsun bölgelerinde kurulan Danişmentliler beyliğinin (1071-1175) kaynağı oldular.
Bugünkü Sarıkamış, Havza, Boyabat, Çarşamba, Ünye, Divriği, Hendek, Devrek ve Salihli yörelerinde, adını Melik Yağıbasan’dan (1154-1164) alan bir Danişmentli boyunun yerleştiği, bu ilçelerdeki Yağıbasan veya Yağbasan adlı köylerden anlaşılıyor.
Anadolu’daki moğol yayılmasından sonra (1243), Danişmentli eli’nden bazı boyların kolları, Torosların güneyine ve Fırat’ın doğusuna geçti, Ramazanlı, Dülkadirli, Halep Türkmeni, Bozuluş (Akkoyunlu) adlı Türkmen ve yürük halklarına katıldı.
Bazı kolları da Sivas’ın güneyindeki Yeni el halkının çekirdeği oldu.
Danişmentli Eli, Balıkesir’deki Karasioğulları (1300-1336) ve Bergama’daki Yahşi eli beyliklerinin (1336-1352) kurulmasında en önemli rolü oynadı.
Güçlü bir donanma kuran Karası beyliği bölgesinden on iki boyluk sol kol, Osmanlıların Trakya’yı fethi üzerine 1358-1368 yılları arasında Tekirdağ ve Edirne bölgelerine geçirildi; Rumeli’nin türkleştirilmesinde etkili bir rol oynadı.
Anadolu’daki osmanlı yerleşme düzenini bozan Danişmentli boylarından bazı obalar ise, 1571’de Kıbrıs’ın fethinden sonra, bu adaya gönderilerek yerleşik hayata zorlandılar.
Bugün Anadolu’nun ve Trakya’nın çeşitli bölgelerindeki otuz yedi köy, Danışman. Danışmanlı, Danışmant, Danışmantlar, Danişment adlarını taşımaktadır.
Danişmentlilerin yirmi dört boyu ile bunların oymak ve obalarının adıyla anılan Anadolu ve Rumeli’ndeki köylerin sayısı ise yüzden fazladır.
Hanefî-Sünnî olan Danişmentli eli göçebeleri, okur yazarlıkta ve el sanatlarında ileriydiler.
Boynuinceli boyu 1718-1730’da kurulan Nevşehir’de yerleşti, buranın esasını meydana getirdi.
Civanşir, Gölegir, Kürt Mehmedli, inceli, Sarucalu adlı beş boyun ana kolları Azerbaycan’ın Kür, Araş ve Tebriz yörelerinde öteden beri yerli göçebeler halinde bulunuyorlardı.
Danişmentli boylarına bağlı bazı göçebe oymakları bugün Kuzey ve Güney Azerbaycan’da yaşamaktadır.
Osmanlı imparatorluğu zamanında da, Danişmentli eli’nin Oğuz geleneğini devam ettirdiği yirmi dört boy meydana getirdiği anlaşılıyor.
On iki boyluk sağ kolun doğuda, on iki boyluk sol kolun da batıda ve daha sonra Rumeli’nde yerleştiği bilinmektedir.