Denis Diderot Kimdir,Hayatı | Yazar Biyografileri |

Denis Diderot Kimdir,(1713 – 1784), Fransız yazar,filozof.Zengin bir bıçakçının oğludur.

Denis Diderot Hayatı

Cizvitlerin yönettiği bir kolejde iyi bir öğrenim gördü. Bazı yazarlara göre Paris’te Louis-le-Grand kolejine, bazılarına göre ise d’Harcourt kolejine yazıldı.

Koleji bitirdikten sonra, babasının isteğine uyarak düzenli bir meslek tutacağı yerde, felsefeden matematiğe ve anatomiye kadar, severek ilgilendiği konularla uğraştı.

Tercümeler yapıp, yergi yazıları yazarak geçimini sağlamaya çalıştı.

Anne Toinette Champion adlı bir çamaşırcı kızla evlendi, bu evlilikten bir kızı oldu (bu kız, evlendikten sonra, Mme de Vandeul adını alacaktır).

Cesur görüşleriyle hükümeti tedirgin eden Filozofça Düşünceler (Pensees Philosophiques) [1746] adlı kitabı ile yazarlar arasında kazandığı ün, Encyclopedie’nin yayımlanmaya başlanması üzerine büsbütün genişledi.

Yayınevi sahibi Le Breton, ansiklopedinin yayın işinin yönetimini, daha 1745’te, Diderot’ya vermişti.

1772’ye kadar çalışmalarının en büyük kesimini kapsayan bu güç ve büyük iş, Diderot’nun birçok kitap yazmasına engel olmadı: açık saçık bir roman olan Les Bijoux Indiscrets (Sır Tutmayan Mücevherler) [1747] ve Körler Üstüne Mektup (Lettre sur Les Aveugles) [1749] adlı felsefe denemelerini yazdı.

Bu kitap yüzünden üç ay Vincennes cezaevinde yattı.

Daha sonra Lettre sur Lessourds et Muets (Sağır ve Dilsizler Üstüne Mektup) [1751] ve Pensees sur l’interpretation de la Nature (Tabiatın Yorumu Üstüne Düşünceler) [1754] ile iki de dram yazdı.

1771’de oynanmış olan le Fils Naturel (Piç) [1757] ve 1761’de oynanan le Pire de Famille (Aile Babası) [1758].

Bunlara tiyatro sanatı ile ilgili düşüncelerini anlatan iki bölüm ekledi: Entretiens sur le Fils Naturel («Piç» Oyunu Üstüne Konuşmalar), Discours sur la Poesie Dramatique (Dram Sanatı Üstüne Konuşma).

1759’dan 1781’e kadar Salon’larda açılan resim sergileri üstüne sanat tenkitleri yazdı.

Binbir güçlükle Encyclopedie’yi tamamladıktan sonra Rusya yolculuğuna çıktı.

Katerina II, 1773’ten beri onu Rusya’ya çağırıyordu; Rusya’da yedi ay kaldı.

Yayımladığı son kitabı l’Essai sur le Regnes de Claude et de Neron’dur (Claudius ile Nero’nun Hükümdarlıkları Üstüne Deneme).

En önemli eserleri, ancak ölümünden sonra yayımlandı: üç roman Rahibe (la Religieuse) [1796], Kaderci Jacques (Jacques le Fataliste) [1796] ve Rameau’nun Yeğeni (le Neveu de Rameau) [1821]; bir felsefe kitabı le Reve de d’Alembert (d’Alembert’in Rüyası) [1830]; bir de tenkit, Aktörlük Hakkında Aykırı Düşünceler (Paradoxe sur le Comedien) [1830].

Bundan başka, 1759’dan 1781’e kadar yazdığı resim tenkitleri önce, Grimm’in el yazısıyla yayımlandığı Correspondance Litteraire gazetesinde çıktı.

Diderot, ayrıca pek çok mektup da bıraktı.

Bunların en ilgi çekici olanları Sophie Volland’a Mektuplar (Lettres â Sophie Volland) adiyla yayımlandı.

Diderot’nun bazı yazıları hâlâ yayımlanmamıştır.

Çağının okurları için Diderot, «filozof kafalı» bir adam, yönettiği Encyclopedie’nin sembolü, seçkin bir konuşmacı, ateşli ve taşkın duygular esinleyen bir düşünce öncüsüydü.

Çevresindekileri kolayca etkiler, onları nüfûzu altına alırdı: Voltaire, ona «her şeyin dostu» anlamına gelen «pantophile» adını takmıştı.

Rousseau, kendisiyle bozuşuncaya kadar (ekim, 1758) Diderot’nun etkisi altındaydı.

Yabancı ülkelerde, özellikle Almanya’da Diderot, romantizmin öncüsü olarak tanınıyordu.

Bugünün tenkitçilerine göre ise, bilim konusundaki ilgileri, ütopyaları ve çelişkileri ile Diderot, XVIII. yy. düşüncesinin en yetkin temsilcisidir.

Tutarlı bir felsefe doktrini yoktur, önce Tanrıcı, sonra maddeci olmuş, en sonunda varlıklarla nesneler arasında yakınlık gören, yaşamayı ve ölümü bir gerçeğin iki yüzü olarak kabul eden panteist bir görüşe varmıştır.

Dönüşümcülük (transformisme) ve evrimciliğe (evolutionnisme) çok yakın olan bu teori, sonunda gerekirciliğe (dâterminisme) varmakla birlikte, Diderot’nun, hürriyete ve toplumun yardımlarından yararlanan insanın iyiliğine inanmasına engel olmadı.

Bu faydacı (utilitaire) ahlâk anlayışı ile Diderot, Bentham, J. Stuart Mili, Spencer gibi XIX. yy. İngiliz filozoflarının öncüsü sayılır.

Erdeme olduğu kadar, güzelliğe de vurgun olan Diderot, Shakespeare’in hırçın dehasını, Racine’in ince zevkine tercih etmekle birlikte, klasisizmin değerini küçümsemedi.

Romanları, özellikle Rameau’nun Yeğeni, Diderot’nun kitapları arasında en kalıcı olanlarıdır.

Kişiler yaratmak, bir olayı geliştirmek konusunda bir ustalığı yoktur.

Ama gerçek hayattan aldığı bir sahneye yergici zekâsını, derin görüşlerini, taşkın duygularını katarak canlandırmayı bilmiştir.

Dramları orta seviyeyi aşmaz ama tiyatro teorisi önemlidir.

Klasik trajedinin yerine veya onun yanı sıra dekora, sahneye koyuşa Ye mimiğe önem veren bir tiyatro kurulmasını ve bu tiyatroda artık soyut kişilerin değil, insanların içinde yaşadıkları şartların ele alınmasını savunur.

Sedaine’in oyunlarında uygulanan bu teoriler, hem Augier’nin melodramlarına, hem de Dumas fils’in oyunlarına öncülük etti.

Salon’larla ilgili resim tenkitleri teknik olmaktan çok, edebiyat alanında değer taşır.

Sanat eserinde «duygu» ve ahlâk aramak gibi bir kaygısı vardır.

Diderot, resim sanatını bir eylem adamı olarak değerlendirir; resmin yalnız kompozisyonunda değil, yapılışında ve ressamın fırça vuruşunda bile dramatik bir amaç arar; Chardin ve Greuze gibi gerçekçi ustaları beğenmesinin sebebi de budur.

Öte yandan Essai sur la Peinture (Resim Üstüne Deneme) adlı bir kitabı da vardır; bunda, sanatta yalnız ustalığın değil, bir şiir özünün de bulunması gerektiğini savunur.

Diderot’nun kitapları, onun kişiliğini yansıtır.

Kusursuz değildir ama, iyi yürekli bir insandır; sabırlı bir koca, eşsiz bir baba, patavatsızlığa varacak kadar değerbilir bir arkadaştır.

Kişiliğinde açık sözlülükle saflık, şüphecilikle coşku birbirine karışır.