Dionysos Kimdir,Efsanesi,Hikayesi | Yunan Mitolojisi |

Dionysos Kimdir,Yun.Mit, yunanlı  şarap ve bağ tanrısı ile trakyalı esrarengiz bir tanrı ve bazı Girit, Mısır v.b. tanrılarının karışımından meydana geldiği sanılır.

Dionysos Efsanesi

Bazı mitoloji kaynakları onu kesinlikle, sonradan ortaya çıkan yabancı bir tanrı saymakta ve Yunanlıların baştan beri Dionysos kültüne karşı tepki gösterdiklerini belirtmektedirler.

Aslında klasik Dionysos’un başlıca özellikleri Trakya kavimlerinden alınmıştır.

Trakyalı tanrı sık sık ormanlık tepelere gider, kehanetlerde bulunur, tarımı korur ve dış belirtileri bakımından sarhoşluğu andıran bir kültü yönetirdi.

Bu külte bağlı kadınların (menad’lar), geceleri dağlarda mistik içki şölenlerine katıldıkları söylenir.

Yunanistan’a yerleştikten sonra Boiotia’lılarca uydurulan bir efsane de Dionysos’a bağlanmıştır.

Onlara göre Dionysos, Zeus ile Kadmos’un kızı Semele’nin oğludur.

Dionysos ve Ariadne Hikayesi

Semele Dionysos’a gebeyken, tanrı-sevgilisi Zeus’u bütün yüceliği ile görmek ister; Zeus da Semele’nin bu isteğine uyarak yıldırım tanrısı biçiminde görünür; ama yıldırım Semele’ye çarparak onu öldürür, çocuk ise Zeus tarafından kurtarılır.

Doğum günü gelmediği için Zeus onu birkaç ay kasığında saklar; günü gelince de çocuk dünyaya gelir.

Bu yüzden Dionysos’un iki kere doğduğu söylenir.

Bu kült, yavaş yavaş Attike’ye, adalara, Asya’ya yayılmış ve Dionysos, eskilerin anlattığı muhteşem ve efsanevî bir geziden sonra Hindistan’a ulaşmıştır.

Bir adı da Bacchus (yun. Bakkhos) olan tanrı , Roma’da, İtalya tanrısı Liber Pater ile bir tutulmuştur.

Bitkiler dünyasının tanrısı olan Dionysos’un sembolü çam ve kutsal sunaklardaki sembolik sütunlara dolanan sarmaşıktır.

Dionysos üzüm, incir ekimini de yönetirdi.

Bazı özellikleri onu su ile birleştirir, bazen de su perilerine bağlanır.

Dionysos aynı zamanda bir üreme tanrısı olarak da bilinir: bazı şenliklerde koç veya daha çok, boğa ile bir tutulması, onun bu hayvanların biçimine girdiği inancına dayanır.

Son olarak Dionysos yer tanrıları arasında da yer alır.

Karmaşık bir tanrı olduğu takma adlarının çokluğundan da anlaşılmaktadır. (Nysaios, Bromios, Dithyrambos, Evios, Bakkhos, Zagreus, Sabazios, Lyaios v.b.). Resimlerde ise Dionysos Satyroslar, Silenoslar, Pan, Priapos, Menadlar, Thyadlar, Bakkhalar v.b.’den meydana gelen bir âyin alayı ile birlikte görülür, ilkel dinî âyinler insanlarla tanrıların birleşmesine yol açan sarhoşluk ve şenliklerden çıkmıştır.

Efsaneye göre bu âyinlerde, canlı kurbanları parçalayıp çiğ çiğ yemeye kadar varılmıştır, öte yandan Dionysos ve arkadaşlarının yaptıkları çılgınca eğlencelerden, yunan tiyatrosu ve dithyrambos doğmuştur. (dionysos şenlikleri.) Dionysos kültürünün Yunanistan’daki etkisi çok büyüktür.

Dine mistiklik duygusunu, lirik şiire tabiat duygusunu, plastik sanatlara da coşkun hareketi getirmiştir.

Mykenai yazısının Ventris tarafından çözülmesinden sonra bugün, bu tanrının Trakya kaynaklı olmadığı ileri sürülebilir.

Bu tanrının adına Pylos’un (M.ö. 1450-1200) bir tabletinde rastlanmıştır, öte yandan, buna benzer bir tanrı Mykenai’de (Yunanistan) bulunmakta idi.

Onun şerefine yapılan şenlikler (canlı canlı insan yeme) ve tapınma ile ilgili sıfatlar («çiy çiy yiyen», «insan parçalayan»), Baal ve Anath destanındaki bir parçada (Ugarit) anlatılan bir batı-samî âyinindekilere tekabül etmektedir.

Ayrıca, Dionysos’un bir adı ve lakabı, samî dilleri kanalıyla açıklanabilmektedir.

Bazı bilginler, Dionysos adına bağlanagelen kültün doğusunda samî unsurların ağır bastığı sonucuna varmışlardır.

En eski Dionysos tipi, sakallı,güçlü kuvvetli ve geyik postu giymiş bir tanrı şeklindedir (Atina müzesi, Sicilya’daki Naksos sikkeleri üzerindeki Oturan Dionysos); bazen bir direğin üzerine sarmaşıklarla süslü ve şarap fıçılarıyle çevrili basit bir maske olarak gösterilir.

Attike’ye elinde bir kantharos ile {Amasis Amforası, Louvre), direkleri üzüm bağı olan bir gemiyle gelir (Eksekias Kadehi, Münih), Dionysos’un alayıyla çevrili bir araba, gemiyi kırlara doğru sürükler.

Doğulu kılığında, elinde bir thyrsos (sarmaşıkla süslü asa) vardır; Silenos ve Sathyroslar, Pan ve Eros ile birlikte Menadların korosuna katılır.

Devlerle savaşırken görülür (Delphoi, Bergama).

Parthenon tapınağında çıplak, bir genç adamdır.

Klasik ve helenistik çağ tüysüz, çıplak, kadınsı ve alnında bir şerit (mitra) olan bir Dionysos tipi canlandırır, kardeşi Hermes’in (Olympia’daki Praksiteles heykel grupu) veya bir silenos’un sırtında taşıdığı küçük bir çocuktur (Lysippos).

Dionysos ayrıca tiyatro tanrısıdır (Alkamenes Dionysos’u, Thrasyllos anıtı, Louvre’daki Dionysos Şairin Evinde kabartmaları); eleusis çevriminde ve kendi gizemlerinde (Pompeii’de Misteri villasındaki Dionysos ve Ariadne’nin Düğünü) görünür.

Ariadne ile birlikte Narsos’a gidişi resmedilmiştir.

Tiren’li korsanlarla olan serüveni de Atina’daki Lysikrates anıtı üzerinde anlatılmıştır.

Dionysos Şenlikleri

Bütün yunan dünyasında, çeşitli adlar altında, Dionysos şerefine, şenlikler yapılırdı.

Bunların kimisi kır şenlikleri, kimisi de işret ve fuhuş eğlenceleriydi.

Dionysos kültüne yeni girenler için başlıca şenlikler Frigya’da ve Lydia’da, Trakya’da, Makedonya’da, Naksos’ta, Kithera ve Delphoi meydanlarında her üç yılda bir Bakkheia ve Thyia şenlikleri (Roma’da Dionisus misterleri, Bacchus şenlikleri) yapılırdı.

Dionysos şenlikleri, hiç bir yerde M.ö.V. ve IV. yy.da Attike’de yapılan şenliklerin seviyesine ulaşamamıştır.

Atina’dakiler, oskhophoria, anthesteria, lenaia, Küçük Dionysos kır şenlikleri ve Büyük Dionysos şehir şenlikleri idi.

Dionysos kır şenlikleri, aralık ayında köylerde tertiplenen şarap genlikleri idi.

Uzun süre kır şenliklerinin başlıca unsuru Komos’tu.

Bu açık saçık ve şamatalı bir şenlik alayı idi.

Büyük Dionysos şenlikleri ilkbaharda yapılır ve 6 gün sürerdi.

Proagon süresince sanatçılar ve şairler halka tanıtılırdı.

Dionysos’un heykeli tantanalı bir alayla tiyatroya getirilir, kurban kesilir, sonra da ziyafet başlardı.

Üçüncü günle altıncı gün arasında dithyrambos yarışmaları yapılır ve tiyatro temsilleri verilirdi.

V. yy.da her şair bir trajedi üçlüsü ile bir satir oyunu sunmak zorunda idi.

Dionysos şenliklerinin lirik şiir ve tiyatro tarihinde büyük bir rolü olmuştur.