Hive Hanlığı,Tarihi | Tarih Bilgileri,Türk Devletleri |

Hive Hanlığı Harizm’de (Amuderya’nın aşağı bölümü) 1804-1920 yıllan arasında hüküm süren Türk devleti.

Kongrat’lardan Mehmed Emin İnak’ın torunu il Tüzer Bey tarafından kuruldu.

Hive Hanlığı Tarihi

Hive daha önce Harizmşahlara bağlıydı.

İl Tüzer Bey harizmşah hükümdarı Ebulgazi bin Yadigar’ı tahttan indirerek bağımsızlığını ilân etti (1804).

II Tüzer’in bağlı olduğu Kongrat’lar dahil diğer türk reisleri onu han olarak tanımadılar.

Fakat 11 Tüzer bütün bunlara aldırmadı.

Özbek reislerini devlet yönetiminden uzaklaştırdı; muhafızlarına dayanarak bir diktatörlük kurdu.

II Tüzer’in yerine geçen kardeşi Mehmed Rahim Han (1806-1825) zamanında Aral gölü civarında kendi başlarına hanlık kurmuş olan Karakalpaklar ülkesi de Hive topraklarına katıldı.

Böylece Hive’nin eski bütünlüğü sağlanmış oldu.

Ayrıca Merv vilâyetindeki Türkmenler de Buhara’dan ayrılarak Hive’ye katıldılar (1822).

Mehmet Rahim Hanı 1819’da kaptan N. Muravyev başkanlığında bir rus heyeti ziyaret etti.

Heyeti iyi karşılayan Rahim Han, Rusya ile olumlu ilişkiler kurdu.

Yerine geçen oğlu Allahkulu Han (1825-1842) zamanında Siriderya bölgesinde bazı istihkâmlar kuruldu.

Eski Ürgenç ihya edildi; Merv kalesi Hive hanlığına bağlandı.

1839’da İngiltere hükümeti temsilcisi Abbott İngiltere ile Hive arasında siyasî ilişkileri geliştirdi.

Allahkulu Han’dan sonra yerine oğlu Mehmed Emin Han II geçti.

Onun zamanında (1846-1855) Hive’de imar ve iskân işleri ilerledi.

Birçok yeni kanal açıldı.

Cami ve medreseler yapıldı.

Bunun oğlu Mehmed Rahim Han (1864-1910) zamanında Hive, Rusya saldırısına uğradı (1873).

Mağlûbiyete uğrayan Hive hanı Rusya’yı metbu tanımak zorunda kaldı.

Yerine geçen oğlu İsfendiyar (1910-1918), Türkmenler ile anlaşamadı.

Çıkan bir isyan sonunda Türkmenlerin reisi Cüneyd tarafından öldürüldü.

Yerine oğlu Abdullah, hanlık makamına getirildi.

Bu sırada Rusya’da proletarya ihtilâli başlamıştı.

Sovyet yönetimi kurulunca Hanlık kaldırıldı.

Abdullah Han’ Moskova’ya götürüldü ve orada öldürüldü.

Sovyet yönetimi Hive’de Sovyet Halk cumhuriyetini kurdu.

Peyvaniyaz Hacı’nın önderlik ettiği genç hiveliler idareyi ellerine geçirdiler.

Fakat Ruslar 1924’te bu cumhuriyete son vererek eski Hive hanlığını Türkmenistan, Özbekistan ve Karakalpakistan arasında paylaştırdılar.

Kongrat beyleri bütün uruglarca hanlıklarını zorla ellerinde tutan kişiler olarak bilinmiştir.

Hive hanlığı tarihçisi Munis Mirab, Kongrat’ları Cengiz soyundan ve Cengizden bu yana hanlığı idare eden sülâle .