I. Mahmud,Hayatı,Dönemi Olayları,Yenilikleri | Osmanlı |

I. Mahmud,(1696-1754) Osmanlı devletinin 24. padişahı.

Sultan Birinci Mahmud ‘un Hayatı

Edirne olayı sırasında tahttan indirilen babasıyla birlikte Eski Saray’da (Sarayı Atik) bir odaya kapatıldı (1730) ve burada kaldı. İsyan sonunda tahttan indirilen amcası Ahmed III’ün yerine osmanlı tahtına geçirildi (1730).

1. Mahmut Dönemi Önemli Olayları

Hükümdarlığının ilk aylarında isyancıların her isteğini yerine getirdi. Bazı vergileri kaldırdı.

Başta Sadâbâd olmak üzere yüz yirmi kadar köşkün yıkılmasına göz yumdu.

Kaplan Giray’ın Kırım hanlığını, Kasap Yanaki’nin Boğdan voyvodalığını onayladı.

Bir süre sonra âsi elebaşıların devlet işlerine daha çok etki etmeye çalışmaları Mahmud I’i güç duruma soktu.

Bu yüzden isyanın elebaşılarını ortadan kaldırmak için çareler aramaya başladı.

Rusya’ya açılması düşünülen savaş hakkındaki düşüncelerini sormak üzere isyancıların elebaşılarını saraya çağırıldı. İlk toplantıda kendilerine iyi davranıldı ve istekleri uygun görüldü.

Bu yüzden, aralarında Patrona Halil ve Muslu Beşe’nin de bulunduğu elebaşılar, ikinci toplantıya yanlarına silâh almadan katıldılar.

Pehlivan Halil Ağanın planı uyarınca toplantıya katılan isyancı önderleri teker teker bir odaya alınârak öldürüldüler.

Devlet otoritesini tekrar kuran Mahmud I, sürüp giden İran savaşlarına da gereken önemi verdi.

Serdarlığa Bağdat valisi Ahmed Paşayı getirdi. Sefere katılan Hekimoğlu Ali Paşa Tebriz’i aldı.

Serdar Ahmed Paşa İranlıları Kurican’da yendi (15 eylül 1731).

İranlıların barış isteği kabul edilerek Ahmed Paşa antlaşması imzalandı (10 ocak 1732).

Bu antlaşma ile Tebriz, Erdelen, Hemedan ve Luristan osmanlı sınırları dışnıda kaldı.

Durumu haber alan Mahmud I, savaşın devamını istedi ve Hekimoğlu Ali Paşayı sadarete getirerek savaşın devamını sağladı.

Fakat Türk kuvvetleri Nadir Şaha yenildi.

Bu arada İran sınırındaki türk kuvvetlerine yardım etmek isteyen Kırım hanı, Kabartay bölgesinde Ruslar tarafından durduruldu.

Bu olay üzerine Rusya’ya da savaş açıldı (1736).

Mahmud I, sadrazamı, Rusya’ya gönderilecek ordunun serdarlığına, kaptanıderya Canım Hocayı da Karadeniz’e gönderdi.

Avusturya’nın da Rusya ile daha önce yaptığı gizli bir antlaşmaya göre Rusya’nın yanında savaşa girmesi gerekiyordu; fakat savaşa hazır değildi.

İstanbul’a gelen Avusturya elçisi Talman, devlet ilerigelenlerini oyalayarak zaman kazanmak istedi.

Mahmud I, Avusturya’nın savaşa gireceğini düşünmediği için Talman’ın sözlerine inandı; Rusya ile görüşmek ve barışı sağlamak amacıyla Nevirov’a (Polonya) gitmesine izin verdi.

Talman, Nevirov’da Rusların toplantıya gelmediğini düşünerek Avusturya’nın Rusya saflarında ‘ savaşa katıldığını bir nota ile bildirdi.

Rusya, Azak’ı aldı, özi üzerine yürüdü.

Avusturya da Niş, lzvornik ve Eflak’a saldırdı.

Mahmud I, Talman’ı kendisine tavsiye eden bazı devlet adamlarını idam ettirdi, sadrazamı görevinden aldı, yerine Muhsinzade Abdullah Paşayı tayin etti.

Bosna’da gönüllülerden meydana getirdiği kuvvetlerin başına geçen Hekimoğlu Ali Paşa ile Muhsinzade Abdullah Paşanın başarılı savaşları sonunda Avusturyalılar yenildi.

İvaz Mehmed Paşa Vidin’i, Köprülü Ahmed Paşa Niş’i geri aldılar.

İstanbul’a dönen ordu yeni sadıazamlığa getirilen Yeğen Mehmed Paşanın emrinde tekrar Avusturya üstüne yöneldi (1738); Mehadiye ve Adakale alındı, Tamışvar’a akınlar yapıldı.

Bender muhafızı Numan Paşa Aksu’da Kırım kuvvetleriyle birlikte Ruslarla çarpıştı; başarılar kazandı.

Kaptanıderya Süleyman Paşa, Kırım kıyılarında bir rus donanmasını yaktı.

Türklerin başarıları üstüne Fransa araya girdi; fakat Avusturya ve Rusya’nın savaşa devam etmek istemesi yüzünden barış sağlanamadı.

Fakat sadrazam Yeğen Mehmed Paşanın Belgrad önlerinde avusturya ordusunu yenmesi, Avusturya’nın barış istemesine yol açtı.

Bir süre sonra Rusya da aynı istekte bulundu.

Belgrad şehrinde bu iki devletle barış antlaşması imzalandı (1739).

Antlaşmanın imzalanmasında yardımı görülen Fransa, Marquis de Villeneuve adlı elçisi aracılığıyla elli sekiz maddelik eski kapitülasyonlara 42 madde daha ekleterek Osmanlı devletinden yeni çıkarlar sağladı (1740).

Aynı yıl Mahmud I, İsveç ve İspanya ile de ticaret antlaşmaları yaptı.

Bundan sonra uzun bir süreden beri sınır çatışmaları halinde devam eden İran savaşlarına önem verdi.

Nadir Şah, Türklerin bütün kuvvetleriyle savaşa katılacağını düşünerek barış istedi.

Bu arada İran kuvvetleri Türkler karşısında tutunamadı.

Barış isteğini tekrarlayan Nadir Şahın elçisi Feth Ali Hanın bir daha Osmanlılarla savaşmak istemediklerine dair kesin teminat vermesi üstüne barış hazırlandı.

Kasrışirin antlaşması esas alınarak imzalanan antlaşma, bugüne kadar süren iran-Türk barışını sağladı (1746).

Mahmud I, bu olaylardan sonra Anadolu’da türeyen levent eşkıyalarıyla, Hicaz ve Necd’de çıkan vahhabî isyanıyla de uğraştı.

Bir cuma selâmlığından sonra saraya girdiği sırada atının üzerinde öldü.

Babasının türbesine gömüldü.

1. Mahmut Dönemi Yenilikleri

İslahatçı bir hükümdardı. Avusturya-rus savaşlarındaki başarılar, Humbaracı Ahmed Paşanın Topçu ocağında yaptığı ıslahatla mümkün oldu.

Zamanında Mühendishanei Berrîi Hümayun (Kara mühendishanesi) kuruldu.

Lale devrindeki imar hareketleri onu da etkiledi.

Birçok cami, mescit, çeşme ve köşk yaptırdı; Beşiktaş sarayının bazı yerlerini tamir ettirdi.

Yuşa tepesindeki Tokat köşkünü tamir ettirerek buraya Hümayunâbâd adını verdi.

Bayıldım ve Kanlıca’daki Mihrâbâd kasırlarını yaptırdı.

Fatih camii yanındaki kütüphaneyi kurdurdu.

Topuzlu bendini yaptırarak Kasım paşa, Tepebaşı ve Beşiktaş semtlerinin su meselesini çözümledi.

Nuru osmaniye camii inşaatını başlattı.

Yıldızdede mescidini, Yalı köşkü yakınındaki Tulumbacılar odası mescidini, Defterdar kapısı mescidini, Sultan mahmut camiini, Kandilli camiini, Arap iskelesi camiini, Rumeli hisarı İskele camiini yaptırdı.

Arapça şiirler de yazan Mahmud I. Sebkatî mahlasını kullanıyordu.

Yirmi dördüncü padişahtı ve yirmi dört yıl tahtta kaldı.