I. Mehmed,Hayatı,Dönemi,Savaşları | Biyografi,Osmanlı |
I.Mehmed Çelebi (Gıyaseddin), Türk padişahı (? – 1421) [hük. 1412-1421].
Yıldırım Bayezid’in üçüncü oğlu.
Annesi Devlet Hatundur. Çocukluğunda yayalıkla uğraştığından Kirişçi lakabını aldı.
1. Mehmet Dönemi Önemli Olaylar
Babasının sağlığında Amasya sancakbeyi oldu (1391).
Ankara savaşında (1402) yedek kuvvetlerin başında bulundu.
Osmanlı ordusu bu savaşta yenilince, birlikleriyle önce Bolu taraflarına çekildi; sonra Amasya’ya döndü, orada yerleşti.
Timur’un Anadolu’yu ele geçirerek eski Anadolu beylerine geri verdiği bir sırada, Amasya’da yerleşen Mehmed Çelebi, siyaset ve askerlik alanında başarılı çalışmalara başladı, önce Amasya’ya hâkim olmak isteyen Kara Devletşah’ı bir baskınla yok etti; Niksar’ı kuşatan Kubadoğlu Ali Beyi yenerek, Tokat bölgesinin en kuvvetli türkmen beyi İnaloğlu İbrahim üzerine yürüdü.
Yakın adamı Bayezid Paşanın çalışmaları sonunda Sivas, Tokat ve Amasya bölgelerine hâkim olan Mehmed Çelebi (1403), o sırada Anadolu’da Timur ile anlaştı ve onun yüksek hâkimiyetini kabul ederek ortaklaşa para bastırdı.
Timur’un Anadolu’dan ayrılışından sonra Bayezid’in oğulları arasında başlayan saltanat mücadelesine karıştı.
Bursa’yı elinde bulunduran kardeşi İsa Çelebiye başvurarak, Anadolu’yu aralarında bölüşmelerini teklif etti; bu isteği reddedilince, onu Ulubad’da yendi (1404).
Yanında bulunan ünlü Ayna Bey Subaşı ile İsa Beyin adamı Şah Timurtaş Paşa bu savaşta öldüler.
Bu savaştan sonra Bursa’ya giren Mehmed Çelebi, hükümdarlığını ilân etmesine rağmen, Timur adına para bastırdı.
Babasının Germiyanoğlu Yakup Beyin yanında bulunan cesedini getirterek Bursa’daki camiinin yanına gömdürdü.
Bu sırada Bizans imparatoru Manuel II’nin yanına çekilen ve oradan Edirne’ye giderek kardeşi Süleyman Çelebi ile birleşen öteki kardeşi İsa Çelebi, kuvvetli bir ordunun başında Bursa’ya yürüdü.
Mehmed Çeleoi, kendisine bağlı kalan bursalıların yardımıyla İsa Çelebi’yi yendi; ikinci saldırıda Eskişehir taraflarında yakalatarak öldürttü.
Bunun üzerine önce İsa Çelebi ile birleşen Aydınoğlu, Menteşeoğlu ve Germiyanoğlu beylikleri, Mehmed Çelebi’nin hâkimiyetini tanımak zorunda kaldılar; karşı koymak isteyen Saruhanoğlu Hızırşah Bey ise öldürüldü.
Böylece Anadolu’nun bir kısmına hâkim olan Mehmed Çelebi Edirne’de bulunan kardeşi Süleyman Çelebi ile mücadeleye hazırlandı.
Ancak, daha önce kuvvetli bir ordunun başında Anadolu’ya geçen (1405) Süleyman Çelebi Bursa’yı alarak Mehmed Çelebi’yi yendi.
Bunun üzerine Amasya’ya çekilen Mehmed Çelebi, mücadeleden vaz geçmedi.
Ertesi yıl kardeşiyle Yenişehir ovasında çarpıştı; yenilince Amasya’ya çekildi.
Kardeşini, Edirne’ye dönme zorunda bırakmak için Karamanoğlu Mehmed Bey II ile ona karşı anlaştı (1409); öteki kardeşi Musa Çelebi’yi de ona karşı Rumeli’ye gönderdi.
Musa Çelebi’nin, Rumeli’de kendini hükümdar ilân etmesi üzerine, Süleyman Çelebi, Anadolu’yu bırakarak Rumeli’ye geçmek zorunda kaldı.
Süleyman Çelebi’yi öldürerek Edirne’de hükümdarlığını ilân eden Musa Çelebi (17 şubat 1411), Mehmed Çelebi’ye başkaldırdı.
Mehmed Çelebi, kardeşi Musa Çelebi’ye karşı Manuel II ile anlaştı.
Bunun üzerine Musa Çelebi, İstanbul’u kuşattı; Manuel II, Mehmed Çelebi’yi Rumeli’ye geçirerek İstanbul kuşatmasını kaldırttı.
1. Mehmet Dönemi Savaşları
Mehmed Çelebi önce İstanbul’a geldi. Sonra (ekim 1412’de) Çatalca yakınlarında, înceğiz’de Musa Çelebi ile savaştı. Fakat yenildi.
Buna rağmen Manuel II ile işbirliği yaparak yeniden incuez’e geldi ve Musa Çelebi’ye karşı tekrar savaşa girişti; Rumeli beylerinin kendisini desteklemeleri üzerine kardeşini yendi.
Ardına düşerek Niş ve Morava’da ona yetişti.
Sofya’nın güneyinde bulunan Samakov kasabası yakınında Çamurlu sahrasında onu ikinci bir savaşta yenerek öldürttü (5 temmuz 1413).
Böylece nizamı alem için kardeşini feda eden Mehmed Çelebi, Edirne’de hükümdarlığını ilân etti.
Musa Çelebi’nin beylerbeyi olan Mihaloğlu Mehmed Beyi tutuklattığı gibi Musa Çelebi’nin kazaskeri Simavna kadısı oğlu Şeyh Bedreddin Mahmud’u da İznik’te oturma zorunda bıraktı.
Bundan sonra, Anadolu’ya geçen Mehmed Çelebi, Rumeli’den kaçan Musa Bey taraftarı İzmir oğlu Cüneyd Bey üzerine yürüdü; Menemen, Kayacık ve Nif (Kemalpaşa) kalelerini aldı, İzmir kalesini kuşattı.
Cüneyd Beyin davranışlarından kaygılanan çevrenin türk ve hıristiyan beylikleri de donanmalarıyla İzmir kuşatmasına katıldılar.
Rodos, Midilli ve Sakız adalarındaki hıristiyan donanmaları yanında Menteşe donanması da Mehmed Çelebi ile işbirliği yaparak İzmir’in alınmasında yardımcı oldu.
Mehmed Çelebi, gene İzmir körfezinde Rodos şövalyeleri tarafından eski Gavur İzmir kalesinin yerinde yaptırılmakta olan yeni kaleyi de yıktırdı.
Ancak, şövalyelerin osmanlı hâkimiyeti altın’da bulunan Menteşe ilindeki Halikarnas’ta (Bodrum) Petronion kalesini yapmalarına izin verdi.
Aynı zamanda annesinin ricası üzerine affettiği İzmir sancak beyi Cüneyd’i, Niğbolu sancak beyliğine getirdi.
Onun yerine de Bulgar kralı Susmanos’un (Şişman) müslüman olan oğlu Süleyman’ı tayin etti (1413).
Mehmed Çelebi’nin bu son tutumu üzerine, Cenevizlilerin Ege kıyılarında bulunan kolonilerinden Foça, Midilli ve Sakız adaları İktisadi alanda Osmanlılarla daha sıkı bağlantılar kurdular.
Mehmed Çelebi, bu seferden sonra, Bursa’ya döndü.
1414’te Bursa’yı yakarak çekilen Karamanoğlu Mehmed Bey II’nin üzerine yürüdü.
Daha önce Musa Çelebi ile birleşerek vergisini vermeyen Eflak beyi Mirçe’yi (Mircae Cel Matran) Yergöğü yakınında yendi.
Mirçe, üç yıllık vergisini ödediği gibi oğlunu da rehin olarak gönderdi (1416).
Mehmed Çelebi zamanında Venediklilerle ilk deniz savaşı yapıldı.
1415’te Çalı Bey emrinde Gelibolu’dan ayrılan bir osmanlı donanması, Venedikliler tarafından Türk ticaret gemilerine yapılan saldırılara karşılık olmak üzere Andros, Paras ve Milos adalarına saldırdı, birkaç venedik gemisini esir aldı.
Ertesi yıl Pietro Loredano kumandasında Laspeki önüne gelen bir venedik donanması esir edilen gemilerin geri verilmesi isteğinde bulundu.
29 Mayıs 1416’da Marmara adası ile Gelibolu yöresinde büyük bir deniz savaşı oldu.
Gelişme döneminde olan osmanlı donanması yenildi.
Çalı Bey şehit düştü. İmparator Manuel II’nin aracılığıyla her iki taraf anlaştı (1417).
öte yandan Mehmed Çelebi, Sinop ve Kastamonu beyi olan isfendiyar Beyi destekledi.
Bu bey, Osmanlıların Karaman ve Eflak seferlerine, oğlu Kasım Beyi göndererek katıldı.
Sonradan, Kasım Beyin tarafını tutan Mehmed Çelebi, isfendiyar Bey üzerine yürüdü; Kastamonu ile Küre dışında-Tosya, Çankırı ve Kalecik’i aldı (1416).
Mehmed Çelebi, Canik bölgesinde meydana gelen olaylara da karışarak Cenevizliler elinde bulunan Kâfir Samsun’u aldı.
Bundan sonra, Osmanlı devletini sarsan Şeyh Bedreddin’in isyanı olayı çıktı.
Dini ve sosyal bir ihtilâl hareketinin başı olan Şeyh Bedreddin, üzerine gönderilen kuvvetlere karşı koyamadı ve teslim oldu.
Serez’de bulunan Mehmed Çelebinin emriyle kurulan ulema divanında «cemiyet nizamını» bozmakla suçlandırılarak Serez pazarında asıldı (mart 1420).
Mehmed Çelebi, Şeyh Bedreddin olayından sonra Ulahlardan ve Niğbolu sancakbeyi Cüneyd Beyden yardım gören ve Timur’un yanından dönen, kardeşi Mustafa Çelebi’nin Tesalya ve Selânik çevresinde çıkardığı isyanlarla uğraştı.
(mustafa çelebi) Düzmece Mustafa olarak tanınan kardeşinin isyanını zorlukla bastıran Mehmed Çelebi, Anadolu’ya dönerken bir süre İstanbul’un Tophane kıyılarında kaldı.
Manuel II ile Üsküdar’a geçti; sonra Edirne’ye döndü. Bir av sırasında yaralandı.
Bunun üzerine büyük oğlu Amasya valisi Murad’ı yanına çağırdı.
Ertesi gün hastalığı ilerledi ve öldü (haziran 1421).
Tahnit edilerek Bursa’ya getirilip cesedi Yeşil türbeye gömüldü.
Mehmed Çelebi, Bursa’da cami, medrese, imaret ve Yeşil türbe adı verilen binaları yaptırttı.
1419’da bitirilen bu binaların mimarı, vezir Hacı İvaz Paşadır.
Türbesinin karşısında bulunan medresesi bugün müzedir. Cami ve türbesindeki çiniler ve ağaç oymalar değerli sanat eserleridir.
Ayrıca, Edirne’de de bir cami (Camii Atik) yaptırdı.
Bu camiye vakıf olmak üzere bir bedesten kurdurdu. Amasya’daki Şehzade türbesini yaptırdı (1410).
Mehmed Çelebinin en büyüğü Murad (Murad II) olmak üzere Mustafa, Kasım, Ahmed, Yusuf ve Mahmud adlarında altı oğlu ile yedi kızı oldu.
Mehmed Çelebi; Fetret devri (1402-1412) denilen en tehlikeli bir zamanda devleti bölmek isteyen kardeşlerini ortadan kaldırarak Osmanlı devletini yeniden kurdu.
Onun usta bir siyaset adamı ve iyi bir asker olarak Osmanlı devletini ikinci defa kurduğu Doğu ve Batı kaynaklarınca kabul edilir.