Katran Nedir,Kömür,Odun Katranı | Ansiklopedik Bilgi |

Katran Nedir, sıvı veya ağdalı, koyu kahverengi, yanık kokulu, sudan daha ağır, karmaşık bileşimli bir üründür.

Bileşiminde yağlar, is ve fenol bulunur.

Suda erimez, isli bir alevle yanar.

Kömür Katranı

Havagazı üretiminde elde edilen bir alt üründür.

Bileşimini meydana getiren maddelerden yararlanmak için işlenir.

Karni veya damıtma gözünden buhar halinde çıkar; havagazı ile karışıktır, büyük bir kısmı yoğunlaşma cihazlarına çökelir.

Yoğunlaşmadan sonra, ham gazda çok küçük asıltılar halinde kalan katran ise katran gidericiler tarafından tutulur.

Amonyaklı su ile durultularak ayrılan katran kurutulur, damıtılır.

Genellikle şu yan ürünler elde edilir:

1.hafif yağlar, 170°C’ın altında meydana gelir, bileşiminde özellikle benzoller (benzen, toluen, ksilen) bulunur.

2.orta yağlar, 170-240°C arasında meydana gelir ve bileşiminde fenoller (fenol, krezol, ksilenol) ile piridin bazları (fenoller, sodyum hidroksit, bazlar ise asitle çıkartılır) vardır.

3.ağır ara yağlar, 240-270°C arasında, antrasenik yağlar ise 270-360°C arasında meydana gelir.

Bunların billurlaşmasıyla naftelen, antrasen, karbazol gibi maddeler çökelir.

Damıtma artığı, yumuşak veya sert olan bileşiminde bol miktarda serbest karbon bulunan zifttir.

Doğrudan doğruya uygulanan katran ahşap ve madeni yüzeyleri korur.

Taşkömürü’ veya kok tozuna karıştırılarak topak veya kalıp halinde, yakıt olarak kullanılır.

Gerekli işlemlerden geçtikten sonra özel bir ürün şeklinde yolların yapımında kullanılır.

Odun Katranı

Odun katranı (veya bitkisel katran), odunun yakılması veya damıtılmasıyla elde edilir.

Odunun yakılmasından meydana gelen katran kara renkli ve sıvı haldedir; bileşiminde naftalen vardır ve damıtıldığında ergiyebilen bir kalıntı bırakır.

Odunun damıtılmasından meydana gelen katran açık renkli, az ağdalı ve parafinlidir; özellikle kayın ağacından kreozot elde edilir.

Kok Fırını

Metalürji fırını turp, linyit ve şist katranları sanayide kullanılır.

Hayvansal katran (Dippel hayvansal yağı) kemiğin damıtılmasından elde edilir.

Bu katran piridinli ve kinoleinli ürünlerin kaynağıdır.

Bitkisel katran, çamdan çıkartılan norveç katranı, ardıç veya dikenli ardıç katranı, taşkömürü katranı v.b. deri hastalıklannda kullanılır.

Katran suyu veya (iksiri) su ile karıştırılmış bitkisel katrandır ve göğüs hastalıklarında kullanılır.

Katran ağacı, Lübnan ve Toroslar’-da yetişen sedir türü (Cedrus Libani); an-tepfıstığıgillerden ağaç türü (Pistacia tere-binthus); bunun kabuğundan reçineli bir zamk, sakız veya terebentin sızar.

Katran çamı, gemilerde kullanılan katranın elde edildiği çam türü (Pinus rigida.)

Katran tası, bileşimindeki su yüzdesi çok olan bir çeşit yanardağ camı.