Kıdem Tazminatı | Genel Hukuk Bilgisi |
Kıdem Tazminatı Hakkında Bilgi. 931 sayılı İş kanununa göre, iş sözleşmesinin işveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması sebebiyle feshedilmesi dışındaki bütün fesih hallerinde, işçinin kıdem tazminatına hakkı vardır.
İş sözleşmesi işçi tarafından feshediliyorsa, zorlayıcı sebeplerle fesih dışındaki bütün fesih hallerinde, muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla fesih halinde kıdem tazminatı ödenir.
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin ya belli sebeplerle veya belli bir haklı sebep olmadan süreli bildirimle feshi halinde tanınmış bir haktır.
Taraflar, iş sözleşmesinin bu sebeplerden biri ile sona ermesi halinde işçinin kıdem tazminatı almayacağını kararlaştıramazlar.
Ancak, kıdem tazminatını engelleyen bir sona erme halinde işçinin tazminat alacağını kararlaştırabilirler.
Kıdem tazminatının, iş sözleşmesinin belli sebeplerle sona erdirilmesi dışındaki diğer şartı, işçinin işyerinde en az üç yıl çalışmış olmasıdır.
Bu şartla, her hizmet yılı içinde on beş günlük kıdem tazminatına hak kazanılır.
Üç yılın hesaplanmasında altı aydan fazla çalışılmış süreler yıla tamamlanır.
931 Sayılı İş kanunu tam yıl esasını benimser.
Süre, işçinin işe girdiği tarihten itibaren başlar, deneme süresi kararlaştırılan hallerde, bu süre kıdeme sayılır.
Sürenin sonu, derhal fesih ve ölüm halinde bu tarihlerdir.
Eğer feshin ihbarı suretiyle fesih yapılmışsa, ihbar süresi kıdemden sayılır.
Mesela bir işveren, üç yıldan fazla çalışmış olan (3 yıl 5 ay) işçinin iş sözleşmesinin feshini ihbar ederse. 8 haftalık bir süre tanımak zorundadır.
Bu durumda işçinin iş sözleşmesi bu 8 haftalık sürenin sonunda çözülmüş olur.
Altı aydan fazla çalışılmış süreler yıla tamamlanacağı için bu işçiye üç yarım maaşlık değil dört yarım maaşlık kıdem tazminatı verilmesi gereklidir, işçinin kıdem süresi hesaplanırken aynı işverene ait birden fazla işyerinde çalıştığı sürelerin toplamı dikkate alınır.
İşçinin çalıştığı işyerlerinden biri İş kanununun kapsamına girmiyorsa, o iş yerinde geçen çalışma süresinin dikkate alınıp alınmayacığı tartışmalıdır.
İşyerinin devri halinde, eski ve yeni işverenlerin yanındaki çalışmalar, kıdem süresinin hesabında, birlikte ve toplanarak dikkate alınır. Kıdem tazminatından bu durumda yeni işveren sorumlu olur.
Kıdem tazminatının mevsimlik işlerde nasıl hesaplanacağı konusunda hüküm yoktur.
Bununla birlikte Yargıtay kararlarıyla, mevsimlik işlerde de kıdem tazminatının verileceği kabul edilmiştir.
Bu tür işlerde sadece çalışılan süreler hesaba katılır.
Mesela yılda 6 ay çalışan bir çırçır fabrikasında, 8 yıl çalışan işçinin kıdem süresi 4 yıl olarak kabul edilir.
Aynı ilke, aralıklarla kurulan iş sözleşmelerine de uygulanır.
Aynı işverene ait işyerlerinde bir yıl çalıştıktan sonra, yurt dışına kendi hesabına staja giden işçi döndükten sonra bir yıl daha çalışır, sonra askere giderse, kıdem tazminatı hakkı doğmaz.
Ancak, bu işçi askerden döndükten sonra bu işyerinde dört yıl daha çalışırsa kıdem tazminatı altı yıl üzerinden hesaplanır.
Kıdem tazminatı, işçinin son aldığı ücret üzerinden hesaplanır.
Yalnız temel ücret değil, bunun ekleri veya yan ücretler de dikkate alınır.
Yani işçinin aldığı ikramiyelerin, yemek parası, maaş tazminatı, makam ödeneği gibi eklerin de ücrete dahil edilmesi gereklidir.
Kıdem tazminatı hakkının Borçlar kn. md. 125’teki on yıllık zamanaşımına bağlı olduğu Yargıtayca kabul edilmektedir.
Aynı kıdem süresi içinde birden fazla kıdem tazminatı ödenmez, ödenmişse, sebepsiz zenginleşme kurallarına göre geri istenebilir.
Gemi adamlarının kıdem tazminatı da yukarıda belirtilen ilke ve esaslara bağlıdır.
Ancak geminin kayba uğraması, terkedilmesi, harp ganimeti ilan edilmesi veya Türk bayrağından ayrılması sebebiyle gemi adamının iş sözleşmesinin çözülmesi halinde de kıdem tazminatı hakkı doğar.
Gazetecilerin kıdem tazminatı hakkının doğumu için «meslekte beş yıl çalışmış» olmaları gerekir.
Kıdem tazminatı, gazetecinin mesleğe ilk giriş tarihinden itibaren hesaplanır.
Mesela bir gazetede sekiz yıl çalışmış, fakat kıdem tazminatı almadan ayrılmış bir gazeteci, yeni çalıştığı gazetede dört yıl çalıştıktan sonra feshin ihbarıyla iş sözleşmesini çözerse, son işvereni on iki yıllık kıdem ikramiyesi öder.
Fakat bir defa kıdem tazminatı alan işçinin kıdemi, yeni işine girişinden itibaren hesaplanır.
Gazetecüerin kıdem tazminatı, her çalışılan yıl için bir aylık maaş tutarıdır.