Kil Nedir? Nerelerde Kullanılır?

Kil Nedir,Nerelerde Kullanılır,Kil, temel maddesi küçük parçacıklar halindeki sulu alüminyum silikat olan topraksı bir kayadır. Kilin en önemli özelliği, su ile karıştırıldığı zaman çeşitli usullerle şekil verilebilen oldukça plastik bir hamur haline gelmesidir.

Plastik kil yağlı, kırık yüzeyleri ise parlaktır; sertliği çok azdır. Kurutulduğu zaman hacmi azalırken belli bir molekül yapışıklığı kazanır; yüksek sıcaklıkta yapısındaki suyu kaybeder, büzülür, sertleşir ve ayrışmaz hale gelir. Bu nitelikler, kilin, kolay işlenebilir bir hammadde olmasını, bütün seramik kapların yapımında kullanılmasını sağlar.

Kil birincil bir kaya değildir, granit, gnays, feldispat gibi silisli alüminyumlu maddelerin su,meydana gelen ikincil bir kayadır.

Killer bazen, ana kayaların yakınındaki birincil birikintilerde de bulunur; bu yataklar, en dar, buna karşılık er. saf (hiç değilse iyi bir süzmeden sonra) arıkil (kaolin) yataklarıdır.

Genellikle ikincil oluşuklar içinde de, su ve rüzgarın taşıdığı killere rastlanır; bu çökeltiler çok önemlidir; ancak, tortullaşma ile oluşmuş killi yatakların bileşimi çok ender olarak düzenlidir.

Çökeltinin yapısı, akıntıların biraraya getirdiği maddelerin cinsine ve miktarına göre değişir. Yataklar birbirini takip eden katmanlar halindedir; bu yataklar önemlerine, yoğunluk, yumuşaklık, renk ve kapsadığı mineral ve organik yabancı madde oranına göre farklılık gösterir. En saf killer beyazdır; ama genellikle, killerin rengi gri, bazen mavi veya siyah ve çok sık olarak da sarı, kırmızı, kahverengi veya yeşilimsidir. Genellikle kil ve kaolin işletmesi, açık ocaklarda, basamaklardan, kuyu veya galerilerden yapılır. Yalnız çökme ve kaymalara dikkat etmek ve killi taraklar geçirimsiz olduğundan, yağmur sularının akmasını ve boşalmasını sağlamak gerekir. Kaolin işletmesinde, ham kaolin önce sulandırılır, sonra da yabancı maddelerin çökelmesi için elde edilen sulu madde dinlendirilir.

Killerin nitelikleri, fiziksel, kimyasal ve mineralojik yapılarına, kili meydana getiren sulu silisli alüminatların inceliğine (kaolinit, halloysit v.b.), yabancı maddelerin cins ve organına (kuvars, mika, feldispat, kalsit v.b.) bağlıdır.

Kilin en önemli kullanma alanı olan çinicilikte, dokunulduğu zaman yağlıymış hissini veren, çok plastik olan yağlı kil ile az plastik, ufalanır ve kumlu olan yağsız kil kullanılır. Kilin esnekliği, biçim verme tekniğini (çevirme, çekme, basma, kalıplama) etkiler.

Kilin kullanılma yeri ateşe dayanıklılığına göre değişir; bu yönden, ateşe dayanıklı veya yüksek sıcaklıkta ergimeyen kil ile ergiyen veya hiç değilse camlaşan kil olmak üzere ikiye ayrılır. Ergimeyen killer grubunda, ateşe dayanıklı killer, çini killeri, lüleci çamuru ve kaolin bulunur. Ateşe dayanıklı killer, ateş tuğlası, kazet, pota v.b. gibi yüksek sıcaklığa dayanması gereken malzemelerin yapımında kullanılır. 1 580°C’ta çökmeyen kil «ateşe dayanıklı» kildir.

Ateşe dayanıklı bir kilin kalitesi, içinde bulunan maden oksitleri, demir, kalsiyum ve özellikle alkalilerin oranına bağlıdır. Çini kili ile çinicilikte ve porselen yapımında kullanılan arıkil (kaolin) pişince beyaz renk vermelidir.

Camlaşabilen (veya ergiyen) killer, kum taşlı killeri ve marnları kapsar. Kumtaşlı killerde, ateşe dayanıklı olanlardan daha büyük oranda alkali ve demir oksitler bulunur; bundan dolayı 1 000°C ile 1 300°C arasında camlaşırlar. Feldispatlı bir ergitici katılarak, ateşe dayanıklı kil kumtaşlı kil haline getirilebilir.

Marnlar veya kalkerli killer, yani bileşiminde kalsiyum karbonat bulunan killer, kumtaşlı killerden daha az ateşe dayanır; pişme sıcaklıkları 800°C ile 1 000°C arasında değişir. Marnlar, âdi çini, kalaylı çini, kiremit, karo, tuğla ve heykel yapımında kullanılır.

Adi çömlekçi çamuru az kalkerli bir marn çeşididir. Bütün marnlar, içlerinde tebeşir bulunduğu için, üzerlerine asit dökünce köpürür.

Çinicilik dışında kil, modelciler ve heykelciler tarafından taslak yapımında kullanılır; ayrıca saç ve dökme demirin emaye banyolarında, çimento yapımında yararlanılır; çimento elde etmek için, doğal (marn) veya suni kil ve kalker karışımı yüksek sıcaklıkta pişirilir, sonra toz haline getirilir.

Ayrıca, kumaşlardaki yağ lekelerini çıkaran lekeci kili, katı ve sıvı yağların renklerini gidermekte, petrolü arıtmakta kullanılan etkinleştirilmiş kü gibi özel kil çeşitleri vardır.

Yine aynı amaçlarla kullanılan bentonit’lerin (temel maddesi montmorillonit olan killer) aşıboyaları, bileşimindeki demir oksit oranı yüksektir.

Çok yağsız ve çok ince killerdir, demir oksit, sulu veya susuz olmasına göre, bu boyalara sarı veya kırmızı renk verir. Hafif ateşte pişirilince renk koyulaşır. Başlıca aşı boyaları, kırmızı, sarı, kaverengi ve kan rengi olur.