Kirmanşah Şehri | Ansiklopedik Bilgi |
Kirmanşah Şehri İran’ın batısında Kirmanşah Eyaleti’nin yönetim merkezi Irak sınırını koruyan askeri ve ticari şehir.
Kirmanşah Şehri Tarihi
IV. yy.da Sasaniler tarafından kurulan Kirmanşah, çok eski bir yerleşme bölgesindedir. Biraz ötesinde Akamanışlardan kalma Behistan kabartmaları, Dara’nın zaferini üç dile (Babilce, Elamca ve eski iran dilinde) anlatır. Tahtı Bustan (Bahçeler Kubbesi), tanınmış heykellerle dolu iki salonu kapsar.
XVI. yy. da önem kazanmaya başlayan şehrin yakınlarında Sasani devrine ait birçok anıt vardır. Kirmanşah’ı kurduğu söylenen Behram IV (388 – 399) veya Kavaz bin Firuz (488 – 531) halife Harun-ür-Reşid ve büveyhı hükümdarı Adududdevle burada oturdular. Bu devirde bölgenin adı Mah idi ve şehre de Karmişin adı veriliyordu.
Arap orduları Hulvan’ı işgal edince (640), şehir de savaşmadan teslim oldu. Bölgenin kuzey bölümü, (merkezi Di-never) Mah – ül – Küfe; güney bölümü ise (merkezi Karmişin) Mah – ül- Basra adını aldı ve arazi, Küfe ve Basra halkına irat olarak ayrıldı.
Bundan sonra Kirmanşah, sırayla Abbasilere, Büveyhilere ve Selçuklulara bağlandı. Moğollar zamanında geriledi ve bir köy haline geldi.
Osmanlıların, özellikle Murad IV’ün İran seferleri sırasında, İranlılar tarafından bir sınır kalesi olarak kullanıldı ve Osmanlı -İran savaşları sırasında birçok defa el değiştirdi. Şah İsmail tarafından tahkim edildi.
İran’da safevi hakimiyeti son bulunca (1722), Bağdad valisi şehri zaptetti; fakat şehir, Eşref Han tarafından geri alındı. Osmanlılar 1731’de Kirmanşah’ı aldılar. Sonra Nadir Şah şehre yepiden hakim oldu.
1732 ve 1736 antlaşmaları ile Kirmanşah İran’a bırakıldı. Nadir Şahın şehre tayin ettiği (1754) vali Mirza Muhammed Taki Han, bir süre sonra, bağımsızlığını ilan etti, iki yıl süren bir kuşatma sonucu Kirmanşah geri alındı (1766).
Bu dönemde Kirmanşah’ın önemi daha arttı; nüfusu 6 000’e yükseldi (1790). Feth Ali Şahın oğlu Muhammed Ali Mirza zamanında Osmanlılara karşı kuvvetli bir kale haline getirildi.
Ali Mirza, 1823 Osmanlı – İran antlaşmasından sonra, ‘Osmanlılara geri Yerilmesi gereken Zohab topraklarını da kendi eyaletine kattı. 1915’te Osmanlıların eline geçen kale, iki yıl sonra Iranlılar tarafından zaptedildi.
Kirmanşah’taki eski binalar ve surlar yıkılmıştır; ilgi çekici tek bina, eski silahhanedir; ayrıca birçok kervansaray da vardır.