Kızılay Derneği | Ansiklopedik Bilgi |

Kızılay Derneği İstanbul’da «Osmanlı Mecruhini Askeriye iane cemiyeti» adıyla kuruldu (11 haziran 1868). 14 Nisan 1877’de, «Osmanlı Hilâli-ahmer cemiyeti», 1923’te «Türkiye Hilâli-ahmer cemiyeti», 1935’te Atatürk’ün teklifi ile «Türkiye Kızılay cemiyeti». 1947’de ise «Türkiye Kızılay derneği» adını aldı. 1925 Yılında genel merkezi İstanbul’dan Ankara’ya nakledildi.

Kızılay Derneğinin Amacı

a) savaşta felakete uğrayanları koruyan 12 ağustos 1949 tarihli Cenevre sözleşmeleriyle, milletlerarası andlaşmalardan Türkiye cumhuriyetinin taraf bulunduğu milletlerarası antlaşmaların yüklediği hizmetleri görmek, bunların yerine getirilmesine yardımcı olmak.

b) barışta yurt içinde ve yurt dışında meydana gelen her türlü afet ve felakete karşı, tüzüğü gereğince derneğe düşen hizmetleri yerine getirmek.

c) insaniyetçi hukuk ilkelerine bağlı kalmak, sağlık ve sosyal dayanışmayı desteklemek.

ç) Milletlerarası Kızılhaç komitesi, Kızılay, Kızılhaç, Kızılarslan ve Güneş dernekleri birliğine bağlı milli derneklerle amaç ve işbirliği yapmak.

Dernek, savaşta ve barışta amacının gerektirdiği hizmetlerle, kanunların yüklediği görevleri yapar.

Savaşta Yeya hükümetin ilan ettiği olağanüstü hallerde:

1.hükümetin gösterdiği lüzum ve ihtiyaca göre cephede ve cephe gerisinde Türk milleti ve silahlı kuvvetlerine dernek amacına uygun yardımlarda bulunur.

2. savaş görevlerini yerine getirecek araç ve gereçlerle ilaçları kontrol eder. bunların bozulması ve eskimesini önleyerek gerekenleri elden çıkarır; yerine tazelerini, yenilerini koymak suretiyle stok seviyesini muhafaza eder.

3. Silahlı kuvvetlerle irtibatı yağlamak için gerektiği kadar Genel Merkez kurulu üyesini yeya duruma göre Genel Merkez kurulunun tayin edeceği diğer görevlileri silahlı kuvvetler yanına delege olarak gönderir.

4. Silahlı kuvvetlerde görülen bulaşıcı hastalıklara karşı açılacak mücadeleye katılır.

5. Türk, dost ve düşman savaş esirleriyle, gözaltına alınanların ve mültecilerin değiştirilmelerine ve aileleriyle haberleşmelerine, para ve eşya ulaştırılmasını sağlamaya aracılık eder, bunun için gerekli araştırma ve haberleşme teşkilatını kurar.

6. tehlikeli bölgelerde bulunan çocukların ve korunmaları gerekenlerin hükümetin göstereceği yerlere taşınmalarına ve yerleştirilmelerine yardım eder.

7. hükümetin isteği üzerine, göstereceği yerlerde hastahaneler açar.

Barış zamanında ise hemşireler ye hastabakıcılar yetiştirir; dispanserler açar; Kızılhaç, Kızılarslan ve Güneş dernekleri birliği ile bu birliğe dahil mill. derneklerin âfet ve felaket yardımları çalışmalarına katılır, ekipler gönderir, ayn. yardım ve para yardımlarında bulunur. Ayrıca savaşta ve barışta mill. ve milletlerarası yardım derneklerinin göndereceği heyetlere gereken yardımlarda bulunur. Bunların sivil ve asker. makamlarla münasebetlerini kolaylaştırır.

Türkiye Kızılay demeği, hiç bir fark gözetmeksizin her türlü şartlar içinde insanların ıstıraplarını önlemeğe ve hafifletmeğe çalışır. İnsan toplulukları arasında karşılıklı dostluk ve sürekli barış anlayışını sağlar, Tamamıyla tarafsızdır; milliyet, ırk, din, sosyal şart ve siyasi inanç farkı gözetmez.

Fertlere ıstırapları ölçüsünde ve felaketlerinin şiddet derecesi önceliğini esas alarak yardım eder. Kızılay derneği, kızılay prensiplerine göre hareket imkanını veren bir muhtariyeti korur. Kızılay, menfaatle ilgisi olmayan ,bir gönüllü yardım kurumudur.

Türkiye Kızılay Derneği Esas nizamnamesi, 4 haziran 1953 tarihli Bakanlar kurulu kararıyle onaylandı. Kamu yararına hizmet eden bir kuruluş olduğu için bazı imtiyazlara sahip bulunmasına rağmen, bir özel hukuk tüzel kişisidir.

Çeşitli imtiyazlara sahip olması, özel hukuk rejimine tabi bir dernek niteliğini değiştirmez. Kızılay derneği bu karma yapısı dolayısıyla oldukça geniş görevlerini yerine getirebilmek için birtakım yetkilere sahiptir ve özel bir şekilde korunmaktadır.

Türkiye Kızılay derneği zamanla kayıtlı olmaksızın bütün yurtta faaliyet gösterir. Unvan ve işaretleri ile benzerlerini kullanmak üzere başka bir dernek kurulamaz.Türkiye Kızılay derneğinin sembolü beyaz zemin üzerine karşıdan bakarken sola doğru kırmızı aydır.

Bayrak ve ay Türk Bayrağı Kanun ve nizamnamesindeki ölçülere göre yapılır. Türkiye Kızılay derneği, bütün Türkiye’ye yayılan ve bazı hallerde Türkiye dışındaki yerlere de uzanabilen bu faaliyetleri yürütebilecek geniş bir teşkilâta sahiptir. Genel merkezi Ankara’dadır. Merkezde, Kızılay Genel kongresi toplanır; onun seçtiği Merkez Yönetim kurulu, derneğin merkez teşkilâtını meydana getirir.

Ayrıca bir de, Genel kongrenin seçtiği Denetçiler kurulu vardır. Bu kurul, hem merkez hem de bağlı teşkilât ve kuruluşlar üstünde incelemeler yapar. Kızılay’ın her ilçe merkezinde bir şubesi bulunur.

Derneğin, yardımcı, asli, sürekli, şeref ve dost üyeleri vardır. Dost üye, derneğe yakın ilgi gösteren ve büyük yardımlarda bulunan yabancı gerçek veya tüzel kişilere Genel Merkez kurulu kararıyla verilen addır.

Türkiye Kızılay demeğinin çeşitli gelirleri vardır (msl. diğer derneklerden farklı olarak, değişik yollardan gayrimenkul sahibi olabilir; bunlardan bazıların satabilir). Malları ve alacakları devlet malı gibi korunur.

Başlıca gelirleri şunlardır: Üye aidatı, mal veya para olarak yapılan her türlü bağış (müsamere, bale, konser, gezinti ve konferans gelirleri, sergi ve dini günlerde yayınlanan gazete, kitap, broşür ve takılan rozet Y.d. gelirleri, ibadet yerleri, hastahane, okul v.b. yerlere konulacak veya dolaştırılabilecek bağış kutuları gelirleri, hükümet, vakıflar, özel idare ve belediyelerle köy bütçelerinden ve bütün kurumlardan yapılacak yardımlar); gayrimenkul kiraları ve dernek ihtiyatlarının faizleri; sahibi bulunduğu tekel ve imtiyazlarla işletmelerinin (maden suyu, sodası gibi) gelirleri; kanunlarla konmuş ve Kızılay’a ayrılmış veya ayrılacak kaynakların gelirleri; menkul ve gayrimenkul malların satış gelirleri; şartlı bağışlar ve bunlara bağlı akarsuların gelirleri.

Genel merkez bütçesi, Yönetim kurulu tarafından hazırlanarak, Genel Merkez kurulunca incelenir ve onaylandıktan sonra Genel kongreye sunulur. Genel kongrece onaylandıktan sonra da uygulanır.

Derneğin genel merkezi, her yıl gelirinin Genel kongrece tayin edilecek miktarını yedek akçe olarak ayırır. Şubeler yılın belli aylarında genel merkeze hesap özeti gönderir.

Kızılay derneğinin bütün kademelerindeki başkanlık ve üyelikler ile denetçilik gibi görevler veya dernek menfaatlerini temsil ve savunma konusunda görevlendirilen üyelere verilen görevler ücretsizdir.

Bugün Kızılayın yurdun her tarafında 649 şubesi, 10 kan merkezi ile bir hemşirelik koleji, Afyon’da bir maden suyu işletmesi, gençlik kampları, karayolları üzerinde ilk yardım istasyonları, pekçok dispanser, aşocağı, öğrenci yurdu gibi tesisleri vardır.

Kızılay prensip olarak, milliyet, ırk, din ve sosyal şart ve siyasi inanç farkı gözetmeksizin fertlerin ıstıraplarını önlemeye ve hafifletmeye çalışır. Milletlerarası karşılıklı dostluk ve sürekli barış anlayışını destekler

. Kızılay bağımsız bir kuruluştur. Devletin kanunlarına tabi olarak insanlık faaliyetlerinde ve kamu otoritesinde yardımcı olur. Kendisine bağlı bütün milli dernekler aynı haklara sahip olarak yurt sathında faaliyetini sürdürürler. Kızılay menfaat beklemeksizin gönüllü bir yardım kuruluşudur.