Kumuk Türkleri,Tarihi,Özellikleri | Türk Tarihi |
Kumuk Türkleri Dağıstan Özerk Cumhuriyetinde, geriye kalan kısmı Çeçen ve Osetya Özerk Cumhuriyetlerinde yaşayan,Türk kavmi.
Kumuk Türkleri ilk olarak Timur’un seferleri dolayısıyla söz edilmektedir.
Timur’un 1396 seferi sırasında Kazıkumuklar, müslüman olmayan kuzey komşuları Aşkuca’lara yardım ettiler; bunun üzerine Timur tarafından kınandılar.
Şavkal (sonra şamhal) adı verilen, Kazıkumuk reisleri, XVI. yy.da kışı Buynak’ta, yazı merkezleri Kazıkumuk’ta geçirirlerdi.
Şamhal Çoban ölünce (1579), ülke dört oğlu arasında paylaştırıldı; böylece dört küçük beylik ortaya çıktı: Tarki (Tarhu) ve Buynak, Kazanış, Kâfir Kumuk, Gili beylikleri.
Bu kardeş beylikler, XVI. yy. sonunda Rusların Tarki dolaylarına yerleşmesine karşı koydular.
1640’ta Şamhal Surhay Mirza’nın ölmesiyle dağlarda yaşayan Kazıkumuklar, Tarki şamhallarından ayrılarak bağımsız bir beylik kurdular.
XVIII. yy.dan sonra «Kazıkumuk Han» adlı bir sülale kuruldu.
Kafkasya’da İran nüfuzunun azaldığı sırada kafkasyalı kavimler ayaklandılar; Osmanlıların da yardımlarıyla bağımsızlıklarını elde etmek için çalışmaya başladılar.
Bu olaylar sırasında Osmanlıların tarafını tutan Kazıkumuklar, Rusların da işe karışması sonunda üç devlet arasında zaman zaman siyaset değiştirmek zorunda kaldılar.
1803-1828 iran-Rus savaşlarında kazıkumuk hanları birbirlerine düştüler.
Rusların tarafını tutan Arslan Hana yenilen Surhay Han, daha sonra Rus taraftarlarının eline geçen Kazıkumuk’u yeniden aldı.
1859’a kadar Ruslara karşı devam eden Dağıstan Kurtuluş savaşı sırasında, Kazıkumuklar arasında da bazı çarpışmalar oldu.
Şeyh Şamil’in yenilmesi üzerine bütün Dağıstan ile birlikte Kazıkumuk hanlığı da rus yönetimi altına girdi.
Kazıkumuk, XIX. yy.ın ikinci yarısında Dağıstan eyaleti içinde kaza haline getirildi.
Kazıkumuklar hayvancılık, tarım, dokumacılık, dericilik, silâh yapımı v.b. işlerle uğraşırlardı.
Deri, yünlü ve ipekli kumaş üzerine altın işlemeleri de ünlüdür.