Kurtuluş Savaşında Bitlis | Kurtuluş Savaşı Tarihi |

 

Kurtuluş Savaşında Bitlis Konferansın 26 Şubat 1919’daki oturumunda, Boğos Nubar ve A. Aharunyan, Ermeni isteklerini dile getirdiler.

Bunlara göre, “altı vilayetin, Kilikya’nın ve Maraş Sancağinın Türk egemenliğinden kurtarılıp, İtilâf devletlerinin, Amerika ya da Cemiyet-i Akvam’ın kayırma ve korunması altında, bağımsız bir Ermenistan’ın kurulması” gerekiyordu.

Sözedilen altı vilayet arasında Bitlis de vardı.

Ingilizler, Ermeni isteklerini temelde benimsemekle birlikte, kurulması istenen Ermenistan topraklarının daraltılmasını uygun buldular.

İngiliz görüşüne göre, Bitlis Vilayeti’nin Ermenilere verilmesi benimseniyor, ama bu sırada Bitlis sınırları içinde bulunan Siirt Sancağı Ermeni topraklarının dışında tutuluyordu.

Ancak, itilâf devletleri arasında bu konuda bir görüş birliğine varılmadığı için, meselenin çözümü ABD Cumhurbaşkanı Wilson’a bırakıldı.

Ama onun da girişimleri sonuç vermedi.

Bitlis, seferberlik, iki göç olayı ve Rus işgali sırasında büyük bir yıkıma uğramıştı.

Mustafa Kemal, Anadolu’da milli direniş için teşkilâtlanma çalışmalarını başlattığı sırada, Bitlis Valiliği Mazhar Müfit (Kansu) Bey’ce yürütülüyordu. Mazhar Müfit Bey, o yılları şöyle anlatır:

“…Bitlis’i tahayyül ve tasavvur ettiğimden çok daha perişan bir halde bulmuştum.

Osmanlı İmparatorluğu’nun bütün refah ve imkânlarından faydalanmış olarak yürüyen ve doğu şehirlerimizin en mamurlarından biri olan Bitlis, bir harabezardan farksızdı.

Rus istilası şehri yıkmıştı, yine Rus ricatı yakmıştı ve Ermeni çetelerinin katliamları ve muhaceret vilayet merkezinde insan ve aile bırakmamıştı.

Şehirde ve harabeler arasında ancak ikiyüzü geçmeyen insan bulduğumuzu söylersem, buna asla hayret edilmemelidir.

O insanlar da açlıktan, her çeşit yoksulluktan perişan ve bitkin bir durumda bulunuyorlardı.

Hoş, biz de, hemen bu aç ve bitkin insan kafilesinin arasına katılıvermiştik.

Üç-dört ay hepimiz kelkil denilen darı hamurundan ekmek ve buna tek katık olarak da devedikenine benzeyen ve kendi kendine yetişen kengil denilen bir otu yemeye mahkûm ve mecbur kalmıştık.”

Mazhar Müfit Bey Bitlis Valiliğinden ayrıldıktan sonra, yerine Niğde Mutasarrıfı Ziya Paşa tayinedildi.

Burada 20-25gün kadar kalan Ziya Paşa, yaşlılığı sebebiyle görevinden ayrılarak İstanbul’a döndü.