Mali İmparatorluğu | Tarih Bilgileri |
Mali İmparatorluğu Mandingler tarafından kurulan merkezi Nijer Vadisi’ndeki Bamako bölgesinde, Mande denen yerde bulunduğu sanılan imparatorluk.
Gana’ya bağımlı mahalli hanedanlar arasında süre giden kavgalardan sonra, Nare Fa Maghen (Kelta hanedanı) Mali üstündeki hâkimiyetini kabul ettirebildi (1200 -1218).
Oğlu Sundiata da Karina’da, Gana hükümdarı Sumanguru’yu yenerek (1235) ülkesini fethetti (1240); Bambuk’u (altın madenleri) ve Gangaram’ı ele geçirdi.
Uali (1270-1274) bu fetihleri muhafaza etmeyi basardı; ama ondan sonra gelenlerin yönetiminde (Kalifa [1274-1275], Abou Bakari [1275-1285]) iktidar zayıfladı.
Bu durum, azat edilmiş bir köle olan Sakura devrine kadar sürdü.
Sakura, yönetime eski gücünü yeniden kazandırdı (Tocouleur’lere karşı girişilen sefer, Djenne’nin ilhakı) ve iktisadi durumu düzeltti (panayırlar, Kuzey Afrika ile ilişkiler).
Bundan sonraki dönem (Gau [1300-1305], Mamadu [1305-1310], Abou Bakari [1310-1312]) ise Kankan Moussa’ya (1312-1337) kadar çok az bilgi, vardır.
Kankan Moussa dönemi Mali’nin en parlak devri oldu (Songhai’nin fethiyle [1325] imparatorluğun Futa Cjalon’dan Agades’e kadar genişlemesi) ve Kankan Moussa’nın 1324’te Mekke’ye yaptığı debdebeli hac ziyareti dolayısıyla ün kazandı.
Erkek kardeşi Soulemanou da (1341 -1360) onun eserini sürdürdü (Maghan I [1337-1341] tarafından kaybedilen Songhai’nin yeniden ele geçirilmesi); düzeni sağladı ve ülkeyi yabancılara açtı.
Bir dizi zayıf hükümdarın tahta geçtiği ve taht kavgalarıyla dolu bir dönemden sonra Moussa II (1374-1387) Bomu sultanının elindeki Takedda’yı (bakır madenleri) ele geçirmeyi başardı ama Portekizlilerin yakınlık göstermesine rağmen Manding gücünün dış tehditler (Mossi’ler, Toucouleur’lüler, Bambara’lılar, Sönghais’liler) karşısında zayıf düşmesini önleyemedi.
Songhai (1400’e doğr.) ile Kuzey Mali’nin (1507-1508) kaybedilmesi, Mali’nin yağma edilmesi (1542) Bambara’lann hücumu (1645) imparatorluğun Mama-Maghan devrinde yok olmasına (1670) yol açtı.