Mandeizm,Mandeizm Dili | Dinler Tarihi |

Mandeizm (fr. mandéisme’den). Mandeistlerin çeşitli unsurlardan meydana gelen dini öğretisi.

Gerek düşünce, gerek anlatım bakımından Yuhanna’cılık ile birçok benzerliği vardır.

Ama aynı zamanda, babil, pers ve mani dinlerinin etkilerini de taşır.

Mandeizm dili, morfoloji ve söz-dizimi yönünden Bahirdeki talmut lehçesiyle yakın lişkisi olan aramca lehçesi.

Eldeki çeşitleri mandeist eserler arasında en önemlileri:

1. mezhebin dinî ve kozmogonik inançlarını Aziz Yahya’nın kişiliği üstünde durarak biraraya getiren Ginzâ (Hazine) veya Sidrâ Rabah (Büyük Kitap).

2. birincinin bir eki olan ve iyi-kötü, ceza-ödül ikiciliğinin antitezlerini ele alan Sidrâ Yühyâ’dır (Yahya’nın Kitabı).

Bunlara, Sidra Dinişmata veya Ruhların Kitabı gibi, içinde vaftiz ve oruç İlâhileri olan kitapları, Asfar Malvaşe veya Zodyak İşaretleri Kitabı gibi öğretici ve yıldızların insan kaderi üstündeki etkilerini ele alan eserleri de eklemek gerekir.

Bu çeşitli derlemeler M.S. VII. ile X. yy.larda yapılmıştır.

Ama içlerinde çok daha eski metinler de yer almaktadır.

Temel öğreti, dünya ile ahret (karanlıklara karşı nurlar) arasında çatışmaya dayanır.

İnsan, nurlu ruhu ve karanlık gövdesiyle, dünya yüzündeki nefretin hem amacı, hem de aracıdır. «Göklerin elçisi» Manda d’Haiye’nin kutsal ilhamına bağlı olan mandeist’ler kendilerini tanrının sevgili yaratıkları sayarlar.

Kendilerine örnek olarak aldıkları kimse, kusursuz mandeist Aziz Yahya’dır.

Mandeizm’in karşısında, cehennemlik yedi din vardır.

Bu dinlerin arasında Hıristiyanlık ve Musevilik de yer alır.

Karanlık bedene bağlı olan ruh, kurtarıcı ölümü özler.

Vahiy yoluyla açıklanan hakikati ve bunun ahlâkî sonuçlarını benimsemiş, yapılması emredilen dinî görevleri yerine getirmişse, ruh kurtulacak, ölümle birlikte, yavaş yavaş, «ışıklar sarayı»na doğru yükselecektir.

Mandeizm’de dinî törenler arasında, vaftiz yoluyla arınma (Masbothâ) önemlidir: bunda, Hıristiyanlığın ilk yüzyıllarında Doğu’daki vaftiz hareketinin etkisi olsa gerek.

Kutsanmış besin âyinleri (Pihta ve Mambuha) ise Babil’den alınmış olmalıdır.

M.S. I. yy.da Babil’de gelişmekte olan Mandeizm, bugün de Irak’taki Şattülarap bölgesinde ve Aşağı Fırat ile Aşağı Dicle bölgelerindeki yerleşme merkezleriyle Ortadoğu’nun Beyrut, Şam, İskenderiye gibi şehirlerinde yaşayan ve sayıları 7 000’i bulan bir topluluğun dinidir.

Mandeizm dili

Yunanca etkisi altındaki suriye diline, İbranîce ve Batı Aramcasmın etkisinde kalan babil gamera dihne oranla, Doğu Aramcasınm daha arî bir biçimidir ve bu yüzden dilbilimcilerin özel olarak ilgisini çekmiştir.

Manca’nın grafik işaretlerle yazılması, öteki lehçelerde kullanılan geleneksel imlâya göre, dilin durumunu çok daha gerçek bir şeklinde yansıtır, özellikle boğazsıların düşmesi veya yerlerini başka seslere bırakması, kelimelerde görülen birçok derişme veya bitişme, bu dilin başlıca özelliğidir.

Mandeizm alfabesiyle nabatî ve hattâ fenike alfabesi arasında su götürmez benzerlikler görülür.