Meclisi Mebusan,Özellikleri Nelerdir,Dağıtılması | Tarih |
Meclisi Mebusan Hakkında Ansiklopedik Bilgi,İki meclisli Osmanlı devleti parlamentosunun seçimle meydana gelen kanadı.
1876 Anayasası çift meclis sistemini öngörüyordu.
Meclisi Mebusan Özellikleri Nelerdir
Meclisi Umumi adı verilen parlamentoyu, padişah tarafından seçilen Heyeti Ayan ile erkek osmanlı vatandaşları tarafından seçilen Heyeti Mebusan (Meclisi Mebusan) meydana getiriyordu.
Bu iki heyet iki ayrı başkan tarafından yönetiliyordu.
1876 Anayasasının ilk şekli ve pek kısa süren uygulamasına göre Mebusan meclisi, aksi kararlaştırılmadıkça açık olarak görüşmeler yapabilen, kanun teklif ve görüşme yetkileri oldukça sınırlı bir meclisti.
Mebusların kanun teklif yetkileri vardı.
Ancak bu yetki, kendi belirli görev alanlarıyla sınırlıydı.
Bu alanın niteliği ve kapsamı açık değildi, ayrıca mebuslar tarafından teklif edilecek kanun tasarılarının görüşülebilmesi için sadaret aracılığıyla padişahtan izin almak da şarttı.
Padişahın, dilediğinde vaktinden önce toplantıya çağırarak dilediği zaman vaktinden önce kapatabileceği Mebusan meclisi anayasaya göre kural olarak kasım ayı başında yine padişahın davetiyle toplanıyor ve martta tatile giriyordu.
Mebusların dört yıl için, her elli bin osmanlı erkek vatandaşına bir mebus hesabıyla, gizli oylamayla seçileceği 1876 Anayasasında öngörülmüştü.
Ancak uygulamada bu Anayasa gerçekleşmedi; siyasi sebeplerle hemen toplanması istenen mebusan meclisi üyelerinin seçimi, Talimatı Muvakkate adı verilen geçiçi bir düzenlemeyle yapıldı.
Buna göre sekseni islâm, ellisi İslâm olmayan osmanlı vatandaşından meydana gelen 130 kişilik bir meclis seçildi.
Seçilen bu ilk Mebusan meclisi, yetki ve etki alanının sınırlılığına rağmen siyasi denetim bakımından önemli sayılabilecek davranışlarda bulundu.
Meselâ saray bütçesini, mecliste hafiyelerin bulunmasını eleştirdi.
Bahriye nazırını Yüce divana gönderdi.
Ancak ilk Mebusan meclisinin böyle bir uygulamaya yönelmesi, bazı iç ve özellikle dış siyasi olayların da yardımıyla, padişahın 1877 şubat ayında meclisi dağıtması sonucunu doğurdu.
Bundan sonra otuz yılı aşan bir süre Mebusan meclisi toplanamadı.
1908’de Anayasa yeniden yürürlüğe kondu.
Fakat bu defa da, 1876 Anayasasına aykırı hükümler koyan ve keyfi bir seçime yol açan Talimatı Muvakkate uygulanamıyacağı için, seçim usulünün neye göre yapılacağı meselesi ortaya çıktı.
İlk meclisçe hazırlanarak padişah tarafından onaylanmadığı için yürürlüğe giremeyen seçim kanunu tasarısı hemen kabul edilerek seçimler yapıldı.
Bu dönemde, İttihat ve Terakki fırkası, siyasi iktidara hâkim bulunduğu ve yeni gelen padişahın da önceki sultan Abdülhamid II gibi meclisi dağıtmasından çekinildiği için, padişah karşısında meclisin durumunu güçlendirmeye karar verildi.
1909 ağustosunda, her iki meclisin üçte iki çoğunluğuyle 1876 Anayasasının birçok hükümleri değiştirildi.
Meclisi Mebusan’ın Dağıtılması
Bu değişikliklerde, meclisin feshi padişaha bırakılmakla birlikte, fesihten sonra yeni meclisin toplanması için, üç aylık bir süre kondu; toplantı süresi, vekillerin tayin ve sorumluluklarıyla kanunların teklif ve görüşülmesi konularında, batı demokrasilerindekine daha çok benzeyen hükümler getirildi.
Ancak siyasi iktidara hâkim olan İttihat ve Terraki fırkası Anayasanın gerçek anlamıyla uygulanmasını önledi.
Meclisi Mebusanın savaşlar, İktisadi sıkıntılar ve bunlara bağlı olarak artan siyasi bunalımlar ortamında, Anayasanın koyduğu hükümlere uygun olarak çalışabilmesi mümkün olamadı.
1876 Anayasası, 1909’dan sonra, 1914’te de önemli sayılabilecek bir değişikliğe uğradı.
Mebusan meclisinin feshi, vekiller heyetiyle meclis arasındaki uyuşmazlıkların çözümü, toplantı süresi, meclisin kapanması ve tekrar açılması hususları yeniden düzenlendi.
Fakat bu çabalar, Meclisi Mebusanın milletin hâkimiyetine dayanan bir yasama organı durumuna gelmesini sağlayamadı.
23 Nisan 1920 tarihli ve 1 Sayılı, Türkiye Büyük Millet meclisinin sureti teşekkülü hakkında Heyeti Umumiye kararında, Türkiye Büyük Millet meclisini, seçilmiş üyelerle İstanbul Meclisi Mebusanından katılacak üyelerin meydana getireceği belirtildi.
Meclisi Mebusan Azalarına Mahsus Nişan
1916 – 1919 dönemi mebuslarına Meclisi Mebusan tarafından verilmek üzere çıkarılmış olan nişan.
Yedi köşeli şemsesi vardır; altın üzerine beyaz minelidir; ortasında kırmızı mineli ve yaldızlı ayyıldız görülür.
Aynı üzerinde, «1332 Meclisi Mebusanı osmani 1335» ibaresi yazılıdır.
Beyaz zemin üstüne kırmızı kenar zırhlı kurdeleyle göğüse takılırdı.
Nişanın çapı 8 sm’dir; küçük bir rozeti de vardır.
Nizamnamesi bulunamadı.