Med Savaşları,Yunan Pers Savaşları | Tarih Bilgileri |

Med savaşları M.ö. V. yy.da Yunanlılarla Pers imparatorluğu arasındaki çatışmalar.

Çatışmalara bu adın verilmesinin sebebi Yunanlıların Medlerle Persler arasında büyük bir ayırım yapmamaları ve Perslerin büyük kralına (VII. yy.da Kyaksares tarafından kurulan imparatorluğun varisi olduğu için) «Medialılar kralı» denmesiydi.

Yunan Pers Savaşları

Bu terim tazen 490’daki (Birinci Med savaşı) ve 480-479’daki (ikinci Med savaşı) savaşları ifade ederse de, çarpışmalar aslında 499-449 arasında, kesintisiz devam etmiş Ye yunan tarihini VI. yy.dan, IV. yy. ortasında İskender’in fetihlerine kadar etkilemiştir.

Med savaşlarının kaynağı, Perslerin Asya’da yerleşen Yunanlılara hâkimiyetlerini kabul ettirmeleri, Büyük Keyhüsrev’in ionia’ya (Ege bölgesi) boyun eğdirmesi, ada ve, yarımada Yunanistan’ına hâkim olmak istemesidir.

Bu sebeplere büyük kralın yunan zorba krallarına yardım etmesinin Yunanlılarda uyandırdığı hoşnutsuzluk Perslerin Batı Yunanistanı’na müdahaleleri ve Fenikelüere ionia ticareti zararına imtiyazlar verilmesi de eklenebilir.

Daha geniş anlamıyla çatışmanın sebebi demokrasiye doğru ilerleyen ve olağanüstü medeniyetini kıskançlıkla savunan bireyci yunan vatandaşı ile, «büyük kral» karşısında yerlere kapanan barbar (yunanlı olmayan) media’lı arasındaki temel çelişmedir.

Bu sebepler ve Miletos, Histiaia ve Aristagoras’ın zorba krallarının entrikaları.

499 yılında ionia’da bir ayaklanmaya yol açtı.

Atina’nın yardımıyla asiler Sardeis’i yaktılar (498); isyan bu sırada Bitinia’dan (İzmit bölgesi), Karia (Muğla, Aydın civarı) ve Kıbrıs’a kadar yayılıyordu.

Fakat Persler 497 yılından itibaren inisiyatifi ele geçirdiler ve isyan Miletos’un işgaliyle sona erdi (494).

Asiler 493 yılında teslim oldular.

O tarihten sonra Dara, intikam almak ve Batı Yunanistanı’nı fethetmek hazırlığına girişti.

İonia’yı yeniden teşkilâtlandırarak Asya’daki Yunanlıların Perslere asker ve gemi vermesini sağladı (bu asker ve gemiler Myakale [Samsundağı] olayına kadar [479] Akamanışlara sadık kaldı).

Trakya ve Makedonya’da kısa süren ilk seferinden (492) sonra, Yunanistan’a denizden hücum etti (490).

600 Gemiyle hareket eden 50 000 kişilik ordu, Ege denizini geçti ve Marathon’a çıktı.

Bu ordunun büyük kısmı Atina’ya hücum etmek için yeniden gemilere bindirildiginden, geri kalanı Miltiades’e yenildi.

Dara hücumdan vaz geçerek, donanmasını ve askerlerini vatana geri gönderdi.

486’da intikam duygusunu ve hazırlıklarını oğlu Kserkses’e miras bırakarak öldü.

481’de 300 000 – 400 000 kişilik bir crduyla harekete geçen Kserkses, kıyıları takip ederek 700 – 800 gemisiyle irtibat halinde ilerledi.

Ordu için Çanakkale boğazında (Hellespontos) gemilerden bir köprü hazırladı; donanma içinse Athos dağı yarımadasında bir kanal açıldı.

Bu arada Yunanlılar da pers hücumuna karşı hazırlık yapmışlardı; Themistokles, Atinalıları Laurion’daki gümüş madenlerinin gelirleriyle bir devlet donanması kurmaya ikna etti; yunan sitelerinin hepsinin (veya hemen hemen hepsinin), ilk olarak düşmanı ortaklaşa püskürtme kararını verdiği sanılır.

Bununla birlikte Ispartalıların kahramanlığı Kserkses’i Thermopylai’de durduramadığı gibi, Eğriboz’un kuzeyindeki Artemision Burnu Deniz savaşı da (480, eylül başı) pers donanmasının ilerlemesine engel damadı.

Persler, Atina’yı ele geçirdiler ve yaktılar; fakat yunan donanması Themistokles sayesinde pers donanmasını Salamis’te tamamıyla yok etti (29 eylül 480).

Kserkses, kuvvetlerinin bir kısmını general Mardonios kumandasında bırakarak Yunanistan’dan çekildi; Mardonios, Plataia’da yenildi ve öldürüldü (479); Yunanistan kurtulmuştu.

Fakat Yunanlılar bununla yetinmeyerek 479’dan itibaren asya kıyılarına hücum ettiler ve Mykale burnunda bir zafer kazandılar; bunu ionialıların genel ayaklanması takip etti.

İsparta kısa süre sonra doğu meseleleriyle ilgilenmemeye başlayınca, Asya’daki Yunanlıların kurtuluş hareketinin başına Atina geçti.

Aristides 476’da Delos birliğini kurdu sitelerin «büyük kral»a karşı oldukça eşit bir şekilde ittifak yapması demek olan olan bu birlik, Miltiades’in oğlu Kimon’un teşvikiyle gerçek bir Atina imparatorluğu haline geldi.

Kimon, pers donanmasını Eurymedon ağzında imha etti (468).

Kimon’un şüpheli görülerek halkoyuyla sürgün edilmesinden (461) sonra, Atinalılar Mısır’a bir sefer açtılar; başlangıçta başarıyla yürütülen bu sefer, büyük bir bozgunla sonuçlandı (459-454); bu sırada Artakserkses I’in serveti, Atina’nın müttefikleri arasında çeşitli çalkantılara yol açıyordu.

Bağışlanarak geri dönen Kimon, Kıbrıs kıyılarına son bir sefer yaptı; bu sefer sırasında Kimon’un ölmesine rağmen (450), Atinalılar Kıbrıs’ta Salamiu savaşını kazandılar ve Kimon’un kayınbiraderi Kallias, Susa’da görüşmelerden sonra adını taşıyan antlaşmayı imzaladı: bu antlaşma pek parlak olmamakla birlikte, yunan sitelerinin hürriyetini onaylıyor ve Perslerin Ege denizine açılmasını yasaklıyordu (pers kralının, birliklerinin Anadolu kıyısına yaklaşmasını da yasakladığı sanılır).

Yunanlılarla Persler arasındaki mücadele, İskender’in Asya’yı fethine kadar devam etti.