Mondros Mütarekesi,Şartları,Maddeleri | Tarih Makaleleri |
Mondros Mütarekesi ve Önemi,Birinci Dünya savaşı sonunda, Osmanlı devletiyle, itilâf devletleri (Fransa, İtalya, İngiltere) adına İngiltere temsilcisi amiral Arthur Calthorpe arasında imzalanan antlaşma (30 ekim 1918).
Birinci Dünya savaşının sonuna doğru, Almanya ve öteki müttefikleri bütün cephelerde yenilgiye uğrayınca, Osmanlı devleti de savaşa son verme gereğini duydu.
Talât Paşanın istifasından (8 ekim 1918) sonra kurulan hükümetin başkanı Ahmed İzzet Paşa, esir general Townshend’i, Akdeniz’deki İngiliz filosu kumandanı amiral Calthorpe ile görüşmek üzere serbest bıraktı (18 ekim 1918); ayrıca, Marcel Savoje adlı bir banka müdürünü, daha sonra da Bern askerî ataşesi Halil Beyi Fransızlarla görüşmek, hahambaşı Naum Efendiyi de gerekirse A.B.D’ye gitmek üzere Paris’e gönderdi.
Durumdan Almanya ve Avusturya – Macaristan elçileri de haberdar edildi.
Mondros’ta bulunan amiral Calthorpe, müttefikler adına tam yetkiyle görüşmelere hazır olduğunu ve osmanlı delegelerini beklediğini telgrafla bildirdi.
Padişah Damat Ferit Paşayı başdelege tayin etmek istedi; fakat başta sadrazam ve hükümeti olmak üzere direnişle karşılaştı; sonunda, bahriye nazırı Rauf Beyin (Orbay) başkanlığında, hariciye nezareti müşteşarı Reşad Hikmet ve erkânıharp kaymakamı Sadullah Beylerden kurulu heyet, padişahın 2 ve hükümetin 8 maddede toplanan talimatlanyla, müttefikler adına yetkili İngiliz amirali Calthorpe ile buluşmak üzere Mondros’a hareket etti (24 ekim).
Müzakere heyetine verdiği talimattan anlaşıldığına göre, Wilson’un barış şartlarına fazlaca ümit bağlayan osmanlı hükümeti oldukça iyimserdi: iç işlerine hiç bir surette karışılmamasını ve Almanya’dan yardım gelemeyeceğine göre osmanlı devletine müttefiklerce malî destek sağlanmasını istiyor, ülkeye hiç bir yabancı asker sokulmayacağını ve geçişe açılacak olan Boğazlar’dan sadece yunan savaş gemilerinin geçirilmeyeceğini bildiriyordu.
Mondros Mütarekesi Şartları
Görüşmeler, Agamemnon zırhlısında yapıldı ve dört gün sürdü. Türk heyetî, İngiliz amiralinin öne sürdüğü mütareke şartlarını, hafifletmeye çalıştı; fakat görüşmelerin kesileceği tehdidi altında kabul etmek zorunda kal’dı ve mütarekeyi imzaladı (30 ekim 1918). Kesinleşen mütareke şartları şunlardı:
Mondros Mütarekesinin Maddeleri Nelerdir
1. Karadeniz’e geçişi sağlamak üzere Boğazlar açılacak ve geçiş güvenliği için Çanakkale ve İstanbul boğazlarındaki istihkâmlar müttefiklerce işgal edilecek.
2. osmanlı sularındaki bütün mayın tarlaları ve öteki engeller gösterilecek; bunların taranmasına ve kaldırılmasına yardım edilecek.
3. itilâf devletleri uyruğu elan savaş esirleriyle ermeni esirleri İstanbul’da toplanacak ve kayıtsız şartsız, İtilâf devletlerine teslim edilecek.
4. sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması için, taraflarca kararlaştırılacak gerekli sayıda askerî kuvvetten fazlası hemen terhis olunacak ve bunların silâh, cephane ve teçhizatı, itilâf kuvvetlerine teslim edilecek.
5. güvenlik görevlisi küçük tekneler dışındaki bütün osmanlı savaş gemileri belirlenerek teslim edilecek ve osmanlı limanlarından dışarı çıkmayacak.
6. Osmanlı devletinin bütün liman ve tersaneleri itilâf devletleri gemilerinin yararlanmasına açık bulundurulacak.
7. İtilâf devletleri, güvenliklerini tehlikede gördükleri herhangi bir stratejik bölgeyi, asker çıkarmak suretiyle işgal edebilecek (bu madde galip devletlerin kendilerini Wilson prensipleriyle bağlı saymadıklarını gösterir).
8. Toros tünelleri, İtilâf devletlerince işgal edilecek (böylece güneydeki türk kuvvetlerinin geri çekilmesini önlemek ve Güney Anadolu’yu işgal öngörülüyordu).
9. Kafkasya ve İran’ın kuzeybatısında türk kuvvetleri savaştan önceki yerlerine çekilecek (bu bölgede bir Ermenistan devleti kurulmasını öngören madde).
10. hükümet haberleşmeleri dışındaki her türlü haberleşme, itilâf devletlerince denetlenecek.
11. askerî veya ticarî, kara ve deniz araçları ve malzemesi tahrip edilmeyecek.
12. ülkenin ihtiyacından fazla olan kömür, akaryakıt ve deniz levazımatı İtilâf devletleri tarafından satın alınacak.
13. bütün demiryolları İtilâf devletleri memurlarınca denetlenecek, kafkas demiryollarını ise doğrumdan doğruya itilâf memurları yönetecek ve Batum’un işgaline karşı durulmayacak.
14. Suriye, Irak, Hicaz, Yemen, Trablus ve Bingazi’deki türk kuvvetleri (muhafız birlikleri) en yakın itilâf kumandanına teslim olacak.
15. Mısrata dahil olmak üzere, Trablus ve Bingazi’de işgal edilmiş bütün limanlar itilâf birliklerine teslim edilecek.
16. İtilâf devletlerince esir alınmış Türkler hemen iade edilmeyerek, şimdilik bulundukları yerlerde muhafaza edilecek.
17. İtilâf devletleri görevlilerinin çıkarlarını kollamak üzere, iaşe nezaretinde, denetçileri bulunacak.
18. Osmanlı devleti, merkezî hükümetlerle bütün ilişkilerini kesecek.
19. Alman ve Avusturya uyruklu, sivil ve asker bütün görevliler bir ay içinde osmanlı ülkesinden ayrılmış olacak.
20. Vilâyeti Sitte’de (Erzurum. Sivas, Diyarbakır, Elazığ, Van, Bitlis) herhangi bir karışıklık çıkacak olursa İtilâf devletleri bu bölgede önemli gördükleri yerleri işgal edebilecek.
21. taraflar arasında ateşkes durumu 18 ekim 1918 günü sabahından itibaren başlayacak.
Mondros mütarekesinin imzalanışından dokuz gün sonra Ahmed İzzet Paşa istifa etti.
Tevfik Paşanın başkanlığında, güçsüz bir hükümet kuruldu (13 kasım 1918). itilâf devletleri de Mondros mütarekesi şartlarından da ağır bir uygulamaya giriştiler.