Moritanya,Coğrafi Özellikleri,Tarihi | Coğrafya Bilgileri |

Moritanya,Coğrafi Özellikleri,Tarihi resmi adıyla Moritanya İslam Cumhuriyeti, bir kuzeybatı Afrika ülkesidir.

Batısında Atlas Okyanusu, güneybatısında Senegal, güneydoğu ve doğusunda Mali, kuzeydoğusunda Cezayir, kuzeyinde ise Batı Sahra yer alır.

Moritanya dünyanın (Bolivya’dan sonra) 29’uncu büyük ülkesidir.

Mısır ile yaklaşık aynı büyüklüktedir.

Coğrafi yapısı itibariyle düzlük bir ülkedir.

İsmi Berberi krallığı Mauretania’dan geliyor.

Başkenti ve en büyük kenti Nouakchott, Atlantik kıyısında bulunmaktadır.

Moritanya Coğrafi Özellikleri

Moritanya çoğu kısımları kumlarla örtülü olan çok geniş bir prekambriyen kayaçlar ovasında uzunır; kumlar, Senegal’e doğru gidildikçe sabitleşir (Trarza, Brakna); El Mreyer çanağına doğru alçalan yaylaların kenarındaki Birinci zaman kumtaşlarından oluşmuş sarplıklar, ovaya hâkimdir.

Büyük kısmı ile sıra halinde uzanan bu sarplıklar, kuzeydoğuda Hank’ı, kuzeybatıda Adrar’ı meydana getirir.

Güneye doğru yaylalar kıvrım ve kırıklarla eğilmiştir (Tagant, Assaba); güneydoğuya doğru Hodh çanağına hakimdir. Sarplıklar ve taşlı yaylalar, kenarlan dik vâdilerle engebelidir.

Ülkenin büyük kısmı Sahra’dadır. Yalnız Nuakşot, Ticikca ve Valata’dan güneydeki kesim sahilde uzanır.

Ama iklim Okyanus’un taze suları ve deniz alizesinin etkisiyle ılımandır ve Orta Sahra’dan daha yağışlıdır: Adrar bazı yağmurları tutar ve Okyanus yakınında çiğin de etkisi olur.

Yaylalarda vadlar yağmur mevsiminde (yazın) Senegal’e doğru akar (Gorgol) ve bataklıklı çöküntüleri (gelta veya grara’lar) besler.

Bitki örtüsü Orta Sahra’dan daha gürdür: akasyalar, özellikle sakız akasyaları çobanların ve asın sakız toplamanın koruları kısmen yok etmesine rağmen sahilde boldur.

Moritanya Tarihi

Sahra’nın bu batı kısmında başlangıçta zenciler yaşardı.

Ortaçağ başında (IV. yy.) Berberiler, Zenetler ve özellikle yaylaya çıkma yoluyla çobanlık yapan Şanbaca’la bölgede yeni olan deve yetiştiriciliğinden yararlanarak zencileri iç kısımlara sürdüler ve Sudan’dan altın ve Sahra’dan tuz taşıyan kervanları kontrolları altına aldılar.

Şanbacalar, zenci Gana imparatorluğuyla bozkır sinirlen için çekiştiler (IX.-X. yy.), sonra Murabıtların teşkilâtlandırması sayesinde Gana’yı yıktılar ve Fas’ı işgal ettiler (XI. yy,).

Banu Hilâllerin akrabası olan arap Makiller, Sahra’yı istilâ ettiler (XII. yy.), Şanhacaları kendilerine bağladılar ve araplaştırdılar (XIV. yy.).

Onları takip eden başka istilâcılar vahalarda tarımı geliştirerek kısa süre sonra burada kele veya metbu harratinleri çalıştırmaya başladılar.

Portekizlilerin yağmasının (XV. yy.) yol açtığı murabıt akını Moritanyalıları gelişmiş ve mutaassıp bir halk haline getirdi.

Makileri kullanan fas sultanları, çöldeki batı yollarını kontrol altına almayı denediler ve hâkimiyetlerini Trarza’ya kadar genişlettiler; ama Şanhacaların bir kısmı (Rgibatlar) Araplardan kurtuldu.

Trarza Moritanyalıları kıyıda arap sakızı denen sakızı satın alan ve XVII.-XVIII. yy .da uzun süre Hollandalılarla çekişmelerine yol açan Argin ve Portendick kalelerini işgal eden Fransızlarla ilişki kurdular.

1855-1858 Seferi sırasında Faldherbe, Senegal vâdîsini alarak fransız tacillerinin Trarza’nın aldığı keyfî vergilerden kurtulmasını sağladı ve emîri fransız metbuluğunu kabule zorladı.

Aslında sömürge idaresi Coppolani ile başladı (1898).

Coppolani 1904’te Fransız Ekvator Afrikası’na bağlı Moritanya arazisi komiserliğine tayin edildi; sınırların çizilmesi için İspanya ile bir antlaşma yapıldı (1900).

Ma el Aynin’in ve Adrar sultanının Coppolani’yi Tagart’ta öldürtmesi üzerine (1905) Moritanya, askerlere teslim edildi; bunlardan Gouraud, Adrar’ı fethetti.

Smara üzerine fransız akını (1913) Kuzey kabilelerinin ayaklanmasına son vermedi.

Rgibatlar rhazular göndermek için İspanyol arazisinden yararlandılar.

Bu yoksul ve çölsü bölgenin 1945’ten sonra maden bakımından zengin olduğu anlaşıldı.

Moritanya’nın bağımsızlığı Fas tarafından resmen ilân edildi (1958).

Kontrolsuz çeteleri ezen Fransa (şubat 1958). Moritanya İslâm cumhuriyetini kurdu (kasım -1958).

Cumhuriyet, 28 kasım 1960’ta bağımsızlığını ilân etti, ilk cumhurbaşkanı Muhtar Deddah idi.

Genç devlet Fas’ın toprak isteklerine karşı koymaya çalıştı.