Napoli – İtalya,Tarihi,Coğrafyası | Coğrafya Bilgileri |
Napoli İtalya’da şehir, Campania’nın merkezi, Napoli körfezi kıyısında, il idare merkezi; 962,638. — Napoli ili. 2 948 000 nüf. Nüfus yoğunluğu, İtalya’nın en yüksek yoğunluğudur.
Bu yoğunluğun büyük kısmı şehir merkezindedir, fakat toprakların verimliliği kırları da çok kalabalıklaştırmıştır.
Napoli topraklarının büyük kısmı volkanik asıllıdır: Campi Flegrei ve Vezüv’ün yamaçları, bağlar ve meyve ağaçlarıyle (özellikle turunçgiller) örtülüdür.
Şehir tarih, sanat, kültür, mimari, müzik ve astronomi yönlerinden İtalya’da hayati rol oynamaktadır.
İtalya tarihinde 2.800 yıllık geçmisi ve (1285 – 1816 doneminde özerk bir devlet olan) Napoli Krallığı başkentliği yapması nedeniyle çok büyük öneme sahiptir.
720 hektarlık Napoli eski şehir merkezi UNESCO Dünya Mirasları listesinde bulunmaktadir.
Napoli Coğrafi Özellikleri
Napoli İtalya’nin başşehri olan Roma’nin 250 km güneyindededir.
Şehir Akdeniz sahilinde Napoli Körfezi üzerinde iki volkanik bölge (doğusunda Vezüv Yanardağı ve batısında “Campi Flegri”) arasında bir yerleşkededir.
Napoli limanı Akdeniz’in ve Avrupa’nın en büyük lımanlarından biri olup yakinda bulunan birçok küçük Akdeniz adalarına, Sardinya’ya, Sicilya’ya, Eoliyen adalarına, Korsika’ya ve Tunus’a giden feribotların merkez limanıdır.
Napoli Tarihi
Napoli’nin kuruluş yılları üstüne çok şey bilinmez.
Cumae’li ve Rodos’lu Yunanlıların Parthenope’yi (M. ö. 600’e doğr.), V. yy.da da Atinalıların ve Khalkidike’lilerin bu şehir yakınında Neapolis’i («yeni şehir») kurdukları sanılır.
Romalılar Campania’ya yerleşince artık sadece kendileriyle bir foedus Aequum imzalayan (M.ö. 326) Neapolis’in adı geçmeye başladı.
Yunanistan ile ticarî ilişkiler kuran antik Napoli, helen etkisinde bir şehirdi; örce Roma’ya bağlı hür bir şehirken (M. ö. 90), sonra Claudius zamanında sömürge oldu.
VI. yy.da Napoli, Ostrogotlarla Bizanslılar arasındaki savaştan zarar gördü; sonunda şehir Bizanslılarda kaldı (553).
Hâkimiyetini yeniden kabul ettiren Basileios şehre bir duka yerleştirdi fakat dukalar kısa süre sonra seçimle işbaşına gelmeye başladı (VIII. yy. sonu).
Müstahkem bir ticaret şehri olan Napoli, hâkimiyetini Cumae, Serrento ve Puzzoli’ye kabul ettirdi ve nispî bağımsızlığını ancak VIII. yy.da papa, Charlemagne ve Benevento dukası arasında, IX. yy.da küçük Lombardia prensleriyle İspanya Arapları arasında, X. yy.da da Basileios ile germen imparatoru arasında bir denge siyaseti uygulayarak koruyabildi.
IX. yy. sonundan itibaren veraset yoluyla tahta çıkan dukalar hemen hemen bütün yetkilerini Soylular meclisine bırakan bir antlaşmaya razı oldular (1130), sonunda da Normandiyalıların metbuluğunu kabul ettiler.
Ruggero II, şehri ele geçirdi (1137) ve son dukayı esir etti.
Şehrin bir ayaklanmasından sonra Kötü Guglielmo Castel Capuano’yu ve Castel dell’Ovo’yu kurdu.
Federico II de bir üniversite yaptırdı (1224).
Anjou hanedanı devrinde Napoli, önce kralın ikamet merkezi (1266) sonra da başkent oldu (1282).
O tarihte Anjou’lu Charles, Castel Nuovo’yu inşa ettirmeye banladı.
Charles II de yeni bir liman kurdurdu.
Sarayına Petrarca’yı kabul eden kral Roberto zamanında birçok pisalı, Cenevizli ve Venediklinin sık sık uğradığı ticaret merkezi Napoli’de, daha o tarihte küçük bir azınlık lüks içinde yaşarken işsiz halk tabakası yoksulluk içindeydi.
Aragon hanedanı devrinde (1442-1500) Napoli, bir Akdeniz imparatorluğunun merkezi haline geldi; yün ve ipek sanayii en üstün seviyesine ulaştı ve göz kamaştırıcı saray hayatı sayesinde, şehir bir sanat merkezi haline geldi.
1495 (Charles VIII) ile 1557 arasındaki sürekli istilâlar, halkın ve özellikle soyluların başkente akın etmesine yol açtı; el sanatlarını veya fikir hareketlerini hor gören bu soylular yüzünden şehirde kültür hayatı geriledi.
İspanyollara boyun eğen Napoli 1510’da ve 1547’de Engizisyon’a karşı ayaklanarak sık sık hoşnutsuzluğunu belli etti.
Fransızların desteği, halk kahramanı Masaniello’nun yönettiği gerçek bir halk devrimine yol açtı (temmuz 1647 – nisan 1648).
Napoli’ye yerleşen bir sülâlenin (Bourbon’lar) tahta çıkması (1734), sanat, özellikle de müzik faaliyetini canlandırdı (San Carlo tiyatrosu 1737); büyük düşünürler, iktisatçı Genovesi ve Galiani, hukukçu Filangieri, Napoli üniversitesini meşhur ettiler.
Fakat Lazzaroni denilen ayaktakımı günden güne çoğaldı ve 1799 karşıdevrim hareketi olanca bağnazlığı ve vahşiliği ile memleketin üzerine çöktü.
Napolyon rejimiyle değişen (1806-1815), fakat Carbonari ayaklanmasının (1820-1821) kurbanı olan Napoli, İki Sicilya krallığının yıkılmasına ve Garibaldi tarafından işgaline kadar (7 eylül 1860) başkent olarak kaldı.
Eylül 1943’te Almanlara karşı ayaklanan halkın dört gün süren sokak çarpışmaları sırasında gerek çarpışmalar, gerek alman misilleme hareketleri yüzlerce kişinin ölümüne sebep oldu.