Noter Nedir,Görevleri Nelerdir | Genel Hukuk Bilgisi |

Noter Nedir,Görevleri Nelerdir,Roma hukukunda bugünkü anlamda noter ve noterlik kurumu yoktu.

Roma’da özel kâtipler genellikle köleler veya ücret alan kimselerdi ve bunlara, hızlı yazı yazan anlamına notarii deniyordu.

Ulpianus zamanında sözleşme hazırlayarak tasdik edenlere tabellion adı verildi.

IV. ve V. yy.larda imparatorun yanında bu işleri gören memurlara da notarii denildi.

Noterlik Tarihi 

Osmanlı imparatorluğu zamanında senet düzenleme ve onaylama işi şer’î kurallara göre yapılırdı.

Bu görevleri kadı ve naipler yaparlardı.

Bu durum, bazı istisnalarla, şer’iye mahkemelerinin kaldırılmasına kadar devam etti.

1868’de ticaret mahkemelerine bağlı Ticaret kançılaryası (kalem) kuruldu.

Böylece, ilk defa ticaret işlerinde şer’î mahkemelerin aracılığı kaldırıldı.

1877’de Meceile’nin «Beyyinat» kitabı yürürlüğe girince, belge düzenleme ve tasdik işlerinin bir merci tarafından yapılması gereği duyuldu ve Fransız Noter kanunundan çevrilen «Mukavelât Muharrirleri nizamnamesi» kabul edildi.

Bu yönetmelik 34 yıl yürürlükte kaldı ve 1913’te (15 teşrinievvel 1329) «Kâtibi Âdil Kanunu Muvakkati» ile yürürlükten kaldırıldı.

Bu geçici kanun bazı değişikliklere uğrayarak 27 yıl yürürlükte kaldı, adı geçen yönetmelikle geçici kanunun yürürlükte bulunduğu sırada vasiyetname, vakfiye, hibe gibi konularda düzenleme, belge tasdiki ve tescil işleri şer’î mahkemelerin görevleri arasındaydı.

Bu durum 1924’e kadar sürdü.

Bu tarihten sonra düzenleme ve tasdik işleri, kâtibi âdil’in (noter) görevleri içine alındı.

Noterlerin Görevleri 

Noterlerin bugünkü hukukî statüsü 15 haziran 1938 tarihli 3456 Sayılı kanunla düzenlenmiştir. 1942 ve 1952 yıllarında önemli değişikliklere uğrayan bu kanuna göre noterlerin görevleri şunlardır:

1. gerçek veya tüzel kişilerin resmiyet vermek istedikleri her çeşit sözleşmeyi düzenleyerek, asıllarını saklamak, örneklerini ilgililere vermek.

2. ölüme bağlı tasarruflara, mülkiyeti koruma kaydıyla yapılan satışlara ait senet ve sözleşmelerle evlenme sözleşmelerini düzenlemek ve el yazısıyle sicil defterine tescil etmek.

3. gayrimenkul satış vaatlerine ait senetleri tanzim etmek ve dışarıda yazılarak getirilen vasiyetnameleri saklamak.

4. tesis senetleri düzenlemek.

5. kanun ve kanuna göre çıkarılan tüzük gereğince, dışarıda yazılarak getirilen kâğıtların imzalarını ve asıllarmı veya mühür ve işaretlerini, yahut yalnız tarihlerini onaylamak veya şekil ve durumunu tespit ederek imzalı, mühürlü veya işaretli bir örneğini saklamak.

6. bir şeyin veya bir yerin durum ve şeklini ve ilgili kişilerin hüviyet ve ifadelerini tespit etmek.

7. çağın üzerine piyango ve özel kuramların kura, seçim ve toplantılarında hazır bulunarak tutanak düzenlemek.

8. her dilden getirilecek evrakı başka bir dile çevirmek veya çevirtmek.

9. ilgililer tarafından istenirse, dairede saklı bulunan asıl, örnek ve sicillerden veya kendilerinin getirdiği belgelerden tasdikli örnek vermek.

10. ticarî senetlerin kabul edilmemesine veya ödenmemesine karşı protesto çekmek ve ihbarname göndermek.

11. her türlü taahhüde karşı protesto veya ihtarname göndermek.

12. teslim edilen emanetleri saklamak.

13. kanunlarda resmî olarak yapılması istenerek mercileri gösterilmiş olan bütün akit ve mukaveleleri düzenlemek ve onaylamak.

14. yönetimi verilen menkul ve gayrimenkul mallan idare etmek.

15. başka kanunlarla verilen görevleri yerine getirmek.

Kanun, noterlik fonksiyonunun vaz geçilmez unsurları olan düzenleme, tasdik ve tebliğ işleri için gerekli defter, dosya ve kayıtları, kullanılacak sair kâğıtları ayrıntılarıyla göstermiştir. Noterliklerde tutulacak defterlerin başında, kayıtlara ait sicil defterleriyle değerli evrak defteri sayılabilir.

Noterlik teşkilâtı, noter veya noter yardımcısı ile dairenin öneminin gerektirdiği sayıda memur ve personelden meydana gelir.

Her asliye mahkemesi yanında, bu mahkemenin kaza çevresinde noter işlerini görmeye yetkili bir veya birkaç noterlik bulunur.

Gereğine göre bir kaza çevresinde yeniden noterlik açmaya veya var olan noterlerden birini kaldırmaya Adalet bakanlığı yetkilidir. Yabancı ülkelerdeki noterlik işleri ise konsoloslar veya konsolosluk görevi yapan memurlar tarafından yerine getirilir.

Noter tayini, objektif ilkelere ve kamu hukuku kurallanna uygun olarak yapılır. Bir yerde noterliğin açılması veya yeniden noterlik kurulması halinde, durum Adalet bakanlığınca, merkezde Resmî Gazete ve ayrıca noterliğin açılacağı yerde çıkan herhangi bir gazete ile bir ay süreyle ilân edilir.

Noter olacaklarda, Türk olmak, medenî ve siyasî haklara sahip bulunmak, 25 yaşını bitirmiş olmak, askerlik hizmetini fiilen yapmış veya hizmete elverişli olmadığı anlaşılmış bulunmak, en az dört yıl hâkimlik veya Cumhuriyet savcılığı yapmış veya bu sınıftan sayılan hizmetlerde bulunmuş veya dört yıl avukatlık veya hukuk fakülteleri hukuk grubu dersleri profesörlüğü veya doçentliği yapmış olmak, bulaşıcı hastalığı, görevini gereği gibi yapmaya engel olabilecek şekilde vücut veya akılca bir ârızası bulunmamak, şeref ve haysiyet kırıcı bir suçtan mutlak surette veya kastî bir cürümden dolayı 3 ay veya daha fazla hapis cezasıyle mahkûm veya bu gibi suçlarla hapsi gerektiren herhangi bir cürümden dolayı ceza takibi altında bulunmamak gibi şartlar aranır.

Noterlerin, yaptıkları hizmet karşılığı alacakları ücretler Adalet bakanlığı tarafından hazırlanan bir tarifeyle tespit edilir.

Tarifede gerekli görülecek değişiklikler dört yılda bir yapılır.

Bir kamu görevi yapan noterler üstünde devletin denetim ve disiplin cezası verme yetkisi vardır.

Noter daireleri cumhuriyet savcılarının sürekli denetimi altındadır ve en az yılda bir defa denetlenir.

Denetleme raporları savcılar tarafından Adalet bakanlığına gönderilir.

İlgililer, noterlerde yolsuz gördükleri işlerden dolayı Adalet bakanlığına, adliye müfettişlerine veya cumhuriyet savcılarına şikâyette bulunabilirler.

Haklarında kovuşturma açılan noterlere, Adalet bakanlığınca gerekli görülmesi halinde işten el çektirilir.

Noterler hakkında uygulanabilecek disiplin cezaları, ihtar, tevbih, geçici veya kesin olarak işten çıkarmadır.

Kanun, noterlerin yapamayacağı işleri de belirtmiştir.

Meselâ, kanunun emrettiği durumlar dışında, birinin işini başkasına söyleyemezler ve dairelerinde yapılmış olan işlerle kayıtlar hakkında kimseye açıklamada bulunamazlar.

Ayrıca, noter, akrabası, usul ve füruu, kardeşi ve eşi ile ücretli adamlarının ilgili bulunduğu işlere bakamaz.

Noterlik memurları tarafından yapılsa bile, hatalı işler yüzünden kişilere verilen zararlardan noter sorumludur.

Noterler, noter yardımcıları veya geçici yetkiye sahip noter yardımcıları işe başlamadan önce, bağlı bulundukları asliye hukuk mahkemesinde yemin ederler.

Noterler ve noter yardımcılarıyla noter vekilleri, işe başladıkları tarihten itibaren iki ay içinde noter dairesinin yıllık gayrısafi gelirinin yüzde 10’u oranında teminat vermek zorundadırlar.

Noterliğin son bulması, meslekten çıkarma, ölüm, yaş tahdidi, maluliyet, istifa veya o dairenin kaldırılmasıyla olur. Noterler için emekliye ayrılma yaşı, 65’tir.