Orta Oyunu,Ne Zaman ve Nasıl Ortaya Çıkmıştır

 

Orta oyunu ana karakterleri, Orta oyunu bölümleri, Orta Oyunu Hakkında Bilgi, Orta oyunu özellikleri , Bir olayı, seyircilerle çevrili, yuvarlak bir alanda gösteren oyun türü.

Oyun muhavere adı verilen bir giriş bölümüyle başlar.

Zurnacının çaldığı pişekâr havasıyla ortaya gelen Pişekâr, önce halkı selâmlar; zurnacıyla konuştuktan sonra, oyunun adını, konusunu seyircilere açıklar.

Oyunun daha önce hazırlanan ve oyuncular tarafından okunan yazılı metni yoktur.

Bütün roller, önceden ezberlenen oyun geleneğine dayanır.

Türklerin geliştirdiği bir halk tiyatrosudur.

Karagöz ile büyük bir benzerlik gösterir.

Orta Oyunu Ne Zaman ve Nasıl Ortaya Çıkmıştır

Orta oyunu deyimi ilk defa 1834’te kullanıldı; fakat oyun, bir kurum olarak çok daha eskidir.

Meydan oyunu, taklit oyunu, kol oyunu, zuhurî gibi adlar altında çeşitli tarihlerde görülür.

Bunlara, yeniçeri ortaları tarafından oynandığı için, orta oyunu dendiği de ileri sürülür.

Bir başka açıklamaya göre, eskiden Türkiye’ye sık sık gelen İtalyan commedia deli’art e oyunculannm gösterileriyle ortaoyunu arasındaki benzerlikten dolayı, İtalyanların oyunu için kullanılan arte oyunu deyimi zamanla bozularak ortaoyunu’na dönüşmüştür.

XV. ve XVI. yy.larda İspanya ve Portekiz’den gelen yahudilerin Türkiye’ye tanıttıkları kukla, hokkabazlık, taklit gibi çeşitli gösterilere İspanya’da verilen auto adının zamanla bozularak orta’ya dönüştüğünü ileri sürenler de vardır.

Başlangıçta çengi, köçek, taklit, soytanlık, curcunabazlık, hokkabazlık gibi çeşitleri olan oyunlar zamanla biraraya geldi ve XIX. yy.da ortaoyunu, kesin biçimini aldı.

Orta Oyunu Özellikleri

Ortaoyununda oyun yeri palanga denilen yuvarlak bir alandır, seyirciler bunun çevresinde yer alır.

Dekor yoktur; yalnız dükkân ve yeni dünya denilen iki tane çifte kanatlı açık paravana kullanılır.

 Orta Oyunu Kimler Tarafından Oynanır

Oyunun baş kişileri olan Kavuklu ile Pişekâr, Karagöz oyunundaki Karagöz ile Hacivat’ın yerini almıştır, öteki kişiler genellikle aynıdır; zenne, çelebi v.b. Beberuhi’nin karşılığı olan rolü kambur veya cüce bir aktör oynar.

Kişileri belirten özellikler: müzik, şarkı, bölge ağızları, giyim kuşam ve kalıplaşan davranışlardır.

Oyun, önce Pişekâr’ın seyircilere seslenmesiyle başlar; sonra, Kavuklu ile Pişekâr karşılaşır.

Ortaoyunu en çok İstanbul’da oynanırdı.

Yazın açık yerlerde, kışın hanlarda ve kıraathanelerde temsil edilirdi.

Oyun pabuç sektirme v.b. güldürücü hareketlere yer vermekle birlikte genellikle kelime oyunlaıına dayanırdı. Bu yüzden ortaoyununa meydanı sühan da (söz alanı) denirdi.

Orta Oyunu Oyuncu Toplulukları

Çeşitli ortaoyunu kolları (oyuncu topluluğu) vardı. En tanınmışları:

• Zuhurî kolu
• Ali Ağa kolu
• Han kolu
• Kirli kol
• Yoran kolu
• Çifte Kamburlar kolu
• Kamburlar kolu
• Hacı Bekçi kolu
• Süpürge kolu

Orta Oyunu Fasılları

Ortaoyunu fasılları arasında en bilinenleri şunlardır

• Ağalık, Büyücü Hoca
• Çeşme veya Kütahya
• Eskici Abdi
• Fotoğrafçı
• Gözlemeci
• Çifte Hamamlar
• Kale Oyunu
• Kanlı Nigâr
• Meyhane
• ödüllü
• Pazarcılar
• Tahir ile Zühre