Osmanlıda Doğancılar,Doğancıbaşı | Osmanlı Tarihi |
Osmanlıda Doğancılar,Devşirme yoluyla alınan ve yetiştirilen Acemioğlanları ilk zamanlarda Yeniçeri ocağındaki zağarcıların gördüğü işi devralarak, saray doğancısı olmuştur.
Edirne, Galata ve İbrahimpaşa sarayındaki çıraklık döneminden sonra Enderuna alınan 30-40 kişi, hane-i baziyan denilen koğuşta kalırlar, içoğlanları arasında 5. derecede sayılırlardı.
Saray doğancıları Mehmed IV zamanında kaldırıldı (XVII. yy. ikinci yarısı).
Müslüman ve hıristiyan iki gruba ayrılan taşra doğancıları ise Anadolu ve Rumeli’nin bazı bölgelerinde görev almış; müslümanlar tımar ve çiftlik sahibi olurken hıristiyanlar baştine denilen çiftliklerde kalmışlardır.
Şahin, atmaca, çakır gibi av kuşlarının yuvalarını korumak, yavruları büyütüp İstanbul’a getirmek ve doğancıbaşıya teslim etmekte görevliydiler.
İstanbul’daki (Üsküdar) Doğancılar semti, doğancılar burada yerleşmiş oldukları için bu adı almıştır.
Tımarlı doğancılar reaya hukuku dışında olmamakla birlikte bazı vergilerden muaf tutulurlardı.
Doğancılar teşkilâtı, XVIII. yy. başlarından sonra görülmez; padişahların av meraklarının kaybolması sonucu önem ve görevlerinin bittiği sanılıyor.
Osmanlıda Doğancıbaşı Nedir
Osmanlı sarayında Şikar halkı adı verilen teşkilât, saray dışındaki bîrun ağalarından çakırcıbaşı, atmacacıbaşı, şahinbaşıya bağlı bölüklerle saray içinde av işlerini düzenleyen ve yöneten doğancılardan kurulmuştu.
Padişahla birlikte ava çıkan, av getirdikçe bahşiş alan doğancıbaşı, 1478’den sonra dokuz içoğlanlı grubun başı şahincibaşının yerine geçmiş, koğuş bu adla anılmıştır.
Şikâr halkının yönetimi ile uğraşan, saray ile taşra doğancılarını yöneten doğancıbaşının XVI. yy.da 20 akçe gündeliği ve rikâplarağa kadar yıllık ödeneği vardı.
Ayrıca mevlit ve bayramlarda 120 altınlık bahşiş alırlardı.
En küçüğü çakırcıbaşılık ve şahincibaşılık olmak üzere bazı görevlerle yükselmeler olur; vezirlik, sancakbeyliği, mîriahurluk görevlerine geçenler bulunurdu.
XVI. yy. da 300 bin akçe ile sancakbeyi olmaları usulü kondu.
İmparatorluk protokolunda, özengi ağalarından sonra birun ve enderun ağaları ile birlikte bulunur cülus ve bayram törenlerinde de atmacacı başı çakırcıbaşı çaşnigir başı şahinci başından sonra gelirlerdi.
Doğancıbaşılık Mehmet IV zamanında kaldırılınca görevi çakırcıbaşına verildi.