Osmanlıda Maliye Teşkilatı,Osmanlıda Maliye Sistemi
Osmanlıda Maliye Teşkilatı,Osmanlı devletinde ilk maliye teşkilâtı Çandarlı Kara Halil Efendi ve Kara Rüstem’in yardımıyla Murad I zamanında kuruldu.
Fatih zamanında (XV. yy.), maliye işlemleri bir kanunnameyle düzenlendi.
Osmanlıda Maliye Sistemi
Gelir ve giderlerin her yıl padişahın huzurunda okunması usulü kondu.
Aynî Ali Efendi risalesinde (XVI. yy.) osmanlı ülkelerinin gelir ve giderleri tam olarak tespit edildi.
XVII. yy.da Tarhuncu Ahmed Paşa bu esasa uygun olarak devletin gelir ve giderlerini düzenledi.
Mehmed Halife’nin Tarih-i Gılmanî (Kullara Ait Tarih) adlı eserinde bu bütçeye yer verilmiştir.
Eyyubî Efendi kanunnamesinde de 1660 yılına ait gelir ve giderler yer almaktadır.
Bu kanunnamede Osmanlı devletinin 1660 yılında 308 kese açığı olduğu da belirtilir.
Osmanlı devleti maliye teşkilâtı, başdefterdar (Rumeli defterdarı), şıkkı evvel defterdarı (Anadolu defterdarı) ve şıkkı sanî defterdarı tarafından yönetiliyordu.
XVI. yy. sonunda şıkkı salis defterdarlığı ve kenar defterdarlıkları da (veya hazine defterdarlığı) kuruldu.(defterdar.) Başdefterdarın icra memurları başbakikulu, cizye başbakikulu, veznedarbaşı idi.
Osmanlı devletinde maliye teşkilâtına bağlı hazine daireleri Hazinei Enderun (İç hazine) ile Hazinei Bîrûn (Dış hazine) idi.
Hazinei Enderun, saray hazinesiydi; olağanüstü durumlara mahsus yedek hazine idi.
Hazinei Bîrûn ise kamu hizmetlerinin karşılandığı hâzineydi.
Maliye gelirleri, tekâlifi şeriye veya şerî vergiler ile tekâlifi örfiye veya görenek vergileriyle karşılanırdı. (vergi.) Maliye hizmetleri, İstanbul’da Defterdar kapısı veya Bâbı Defter adı verilen resmî dairede yerine getirilirdi.
Maliyeye ait kayıtlar ve belgeler de burada saklanırdı.
Maliye hizmetleri 1835’ten itibaren Maliye nezaretince yerine getirildi (maliye nezareti); bugün Maliye bakanlığınca yürütülmektedir.