Osmanlı’da Vergi Sistemi,Vergi Toplama Yöntemleri
Osmanlı’da Vergi Sistemi Osmanlı devletinde, Tanzimat döneminde getirilen vergi sistemi, iki ana bölüme ayrıldı:
Osmanlıda Vergi Toplama Yöntemleri
Osmanlıda Şer’î vergiler
1. Şer’î vergiler
din kurallarına dayanan zekat, âşar, haraç, cizye. Bunlara tekâlifi şer’iye de denirdi.
Aşar vergisi alanı içine giren vergiler şunlardı: resmi dönüm, özellikle pamuk yetiştirilen topraklardan alınırdı; resmi çift, iki öküzlük bir yer, çift sayılırdı; resmi çift-bozan, çiftçi olduğu halde toprağını işlemeyen ve başka işlerle uğraşanlardan alınırdı; resmi tapu, üzerine bina yapılan, koru yetiştirilen, harman yeri olarak kullanılan devlete ait topraklardan alınırdı; resmi asiyap, sipahilerin topraklan üzerinde işletilen değirmenlerden götürü usulde alınırdı; resmi bahçe, meyve bahçelerinden alınan vergiydi; resmi mücerret, ekip biçecek yeri olmayan, fakat çalışan kimselerden alınırdı; resmi ihtisap da damga, terazi, vezin, günlük dükkân ve pazar vergisi gibi kısımlara ayrılır; kasaba ve şehirlerdeki pazar, panayır ve çarşılardaki dükkânlardan alınırdı.
Haraç, müslüman olmayan halktan alman toprak vergisidir.
Muvazzaf ve mukassem olmak üzere ikiye ayrılır.
Cizye, müslüman olmayan halktan, askerlik hizmetinden muaf olmaları karşılığı alman vergidir; 1856’da kaldırıldı.
2. örfî vergiler
(tekâlifi örfiye), devletin, sürekli veya olağanüstü giderleri için padişahın emirleriyle konulan vergilerdir.
Bunlar, geçici olması gerekli olduğu halde, zamanla devamlı duruma geldi, örfî vergiler ikiye ayrıldı:
Örfi Vergiler Hangileridir
a) savaş giderleri için alınan adi örfî vergiler.
b) keyfî olarak alınan şakka vergileri.
Bu vergiler İstanbul’dan ve imtiyazlı vilâyetlerden alınmazdı, örfî vergilerin önemlileri şunlardı: imdadiyeyi seferiye, savaş giderleri için alınırdı; imdadiyeyi hazariye, barış zamanlarında alman bir tür vergiydi.
Şer’î ve örfî vergilerden ayrı olarak tımar, zeamet ve has sahipleri, devlet toprağını onun adına tasarruf etmeleriyle ilgili olarak, toprağın üzerinde çalışan köylünün ürününden belirli bir oranda pay alırlardı.
Osmanlı vergi sistemi, Tanzimattan sonra bazı değişikliğe uğradı.
Cumhuriyet döneminde modern vergi sistemleri kuruldu.