Osmanlıda Zeamet Sistemi | Osmanlı Tarihi |
Zeamet toprak hakkında bilgi,Osmanlıda Zeamet Sistemi,Zeamet beratı zeametin verildiğini (tevcih) gösteren berat.
Tımar ve Zeamet Sistemi
Zeamet rüusu, zeamet tevcihiyle ilgili olarak verilen belgeler.
Ağır zeamet, yıllık geliri 50 000 akçeden fazla olan dirlik.
Bedeli zeamet, zeamet sahibinin haklarını, devletin lüzum gördüğü hallerde hâzineye mal edilmesi üzerine, zeamet sahibine verilen aylık.
Bu hak zeamet sahibinin istekleri ile alınamazdı. Verilen aylık da zeametin bütün gelirinin ancak az bir kısmını teşkil ederdi.
Zeamet sahibi görevini yapmazsa devlet, zeameti karşılıksız olarak alabilirdi.
Osmanlıda Zeamet Sistemi,İslâmlığın başlangıcından itibaren, fethedilen arazinin rakabesi (kuru mülkiyeti) beytülmal denilen devlet hâzinesine kalıyor; devlet de bu arazinin yalnız tasarrufunu kişilere bırakıyordu, özel mülkiyete konu olmayan, fakat üzerinde halk tarafından ziraat yapılabilen bu topraklara, mirî arazi denirdi.
Zeamet Topraklar Kimlere Verilir
Bu arazideki faaliyetten devletin harç alması masraflı bir teşkilâtı gerektirdiğinden Osmanlı devleti bu hakkı dirlik sahiplerine devretti.
Dirlik adı verilen İslâm Türk toprak sisteminde dirliklerin kadrosu şöyle sıralanıyordu: has zeamet, tımar.
Ayrıca, yurtluk ve ocaklıklar vardı.
Tımar ve zeamet sahipleri askeri birer kumandan durumundaydı.
Zeamet sahibi zeametin bulunduğu yerde oturmak, orada mülkî görevler yapmak, asker yetiştirmek ye hazırlamak zorundaydı.
Zeametin en küçük sınırına kılıç denirdi.
Meselâ, geliri 30 000 akçe olan bir zeametin ilk 20 000 akçesi kılıç, geri kalanı hisse adını alırdı.
Zeametlerde kılıç tecezzi etmezdi; yani bir zeamet boş kaldığında, kılıç kısmı parçalanarak tımara çevrilemez, başkalarına tefviz veya başka zeamete yahut tımara katılmazdı.
Hisselerin parçalanması ve başka birimlere eklenmesi mümkündü.
Bir zeamet boşaldığı, yani sahibi kalmadığı zaman, boşalma sebebine bakılırdı: ölüm sebebiyle boşalmada, ölenin savaşabilecek yetenekte çocuğu varsa zeamet ona verilir; henüz küçük bir oğlu varsa, hizmet edebilecek duruma gelinceye kadar cebeli göndermek şartıyla tahsis, gene ona yapılırdı.
Erkek evlâda verilen zeametin babasına tahsis edilmiş olanla aynı değerde bulunması gerekmezdi. Yalnız, babası şehit olanlara yapılan tahsis, doğal şekilde ölenlerin çocuklarına verilen zeametten fazla olurdu.
Osmanlı imparatorluğu toprakları içinde Bağdat, Basra, Mısır, Yemen, Habeş eyaletleriyle Halep ve Cezayiri Bahri Sefid eyaletlerinin bazı sancaklarında tımar ye zeamet yoktu.
Zeametler, dirlik sisteminin hukuken kaldırıldığı 1839 Tanzimat fermanından önce de uygulamadan kalkmıştı.