Panionion Antik Kenti Hakkında Bilgi, Aydın kıyı şeridinde Dilek Yarımadasında,Samson Dağı’nın ya da Dilek Dağı, (antik çağdaki adıyla Mykale) denize bakan kuzey yamacında bulunan kent.
M.ö. 700 yıllarında 12 ion şehrinin bir birlik altında toplanmasıyla kurulan Panionion, M.ö. Vl.yy.ın ortaları ve V. yy. başında Anadolu ve yunan tarihi yönünden oldukça önemli bir rol oynadı.
M.ö. 547-546 yıllarında Keyhüsrev Sardeis şehrini aldı ve Lydia krallığını yıktı.
Miletos’un dışındaki ion şehirleri, son Lydia kralı Kroisos’a bağlı oldukları için pers kralının, Lydia’ya saldırmadan önce, Kroisos’tan ayrılmaları yolundaki tavsiyelerini dinlemediler.
Sardeis şehri düştükten sonra durumlarının güç olduğunu anladılar ve şehirlerini tahkim ettiler; sonra Panionion’da toplanarak Atina’dan ve İsparta’dan yardım isteme kararını aldılar.
Fakat Keyhüsrev bütün şehirleri ele geçirdi (M.ö. 545). Ancak, Kroisos’a yardım etmediği için Miletos ile özel bir antlaşma yaparak şehre dokunmadı.
İonia ihtilâli (M.ö. 499) sırasında pers satraplık merkezi Sardeis; tonlar tarafından yıkılınca, bütün tonları suçlayan ve intikam almak isteyen pers kralının orduları Batı Anadolu’ya yaklaştığı sırada tonlar tekrar Panionion’da toplandılar.
Bu defa, lonia ihtilâlinin önderi olduğu için, büyük bir tehlike karşısında bulunan Miletos da toplantıya katıldı.
Miletos M.ö. 494’te yapılan Lade deniz savaşından sonra yıkıldı.
Panionion’daki toplantıda temsilcilerin çadırlarda kaldıkları sanılıyor.
Daha sonra Melia da (yarı Karialı bir şehir olarak) bu birliğe 13. üye olarak katıldı. Birliğin kurulduğu yıllarda yapılan şenlikler daha sonra Panionion’da kutlanmaya başlandı.
Panionion’dan yalnız üye şehirlerinin girebildiği bir kutsal alan olarak da söz edilir.
Pers savaşlarından sonra Panionion toplantıları bir süre yapılmadı.
Ancak Pers imparatorluğu dağılmaya başladığı zaman, M.ö. IV.yy. daki Satrap isyanı sırasında birliğin tekrar kurulmasıyla ilgili çabalar görülür.
Bu konuda bilgi azdır.
Fakat Strabon, Leuktra savaşından önceki devirden (M.ö. 371), Diodoros ise 12 yerine 9 ion şehrinden söz eder.
Bu sayı Büyük İskender’den itibaren tekrar 12’ye ve İzmir’in (Smyma) yeniden kuruluşundan sonra da 13’e çıkar ve daha sonraki yıllarda da aynı kalır. M.ö. II. yy.da Panionion önemini kaybetti.
Bunu yazıtlar ortaya koyuyor.
Bu sırada da birlik üyeleri temsilciliklerine eski devirlerde olduğu gibi basileus deniyordu.
Burası hiç bir zaman rahiplerle dolu birçok hazine binası, adak ve şeref anıtlarının yer aldığı bir kutsal alan olmadı.
Ancak zamanla Panionion’da sabit bir yerleşme, sunak tepesinin doğusundaki kalenin yanında yer aldı.
Bu yerleşme genellikle Roma devrine aittir. Kale, yüksek ve bütün araziye hâkim bir bekleme kulesidir; bunun aynı zamanda bir işaret kulesi olduğu da sanılıyor.
Araştırma ve kazılar
Frankfurt üniversitesinden G. Kleiner’in başkanlığındaki alman heyeti tarafından 1957-1958 ve 1960 yıllarında Panionion’da kazı ve araştırmalar yapıldı.
Ayrıca Th. Wiegand, Priene kazısı ve araştırmaları sırasında ana hatlarıyla Panionion tarihini araştırdı, ilk defa Th. Wiegand, Çamlı köyünün doğusunda bulunan Otomatiktepe’de Panionion kalıntıları bulunduğunu tespit etti; kazılardan önce, alçak teras üzerinde bazı duvar kalıntıları buldu.
Tepenin güneybatısında bazı antik küçük yapı temellerine rastlandı. Aynı yönde 45-48 m yükseklikte, Wiegand tarafından tiyatroya benzetilen basamaklı bir yapının temelleri bulundu.
Bu yapının 200 m kadar batısında vâdi yüzeyinden 4,5 m yükseklikte bir tümülüs yer alır.
Tümülüsün 200 m kuzeybatısında, yuvarlak planlı bir yapı temeli vardır.
Tepenin en üst kısmını bir temenos duvarı çevirir. Otomatiktepe’nin 500 m kadar doğusunda Geç Antik devir yerleşmesi görülür.
Buradaki araştırmalarda, dik kayaların yamacında küçük bir kale ve dere vadisinin içinde de ev harabeleri tespit edildi.
Bu yerin güneyinde küçük bir kilise vardır.
Wiegand bu kiliseye Hegeios Demetrios adını verir. Otomatiktepe’nin yüksek kısmı üç yandan kireç taşından bir teras duvarıyla çevrilidir. Tepenin ortasında, temenos duvarları içinde 18 X 4 m boyutlarında dikdörtgen bir sunak varâit. Sunakta, tabiî kayaların düzeltilmesiyle yapılan yassı kireç taşları kullanılmıştır
.
M.ö. VII.-VI. yy.lar araşma tarihlenir. Buna benzer sunaklar M.ö. V. yy. ve daha geç devirlerde Selinus, Akragas, Syrakusai ve Peloponnesos’ta görülür.
Otomatiktepe’nin güneybatısında, yamaçta yuvarlak bir yapı (buleu terion) yer alır.
Burasının ion şehirlerinin (Panionion birliğinin) toplantı yeri olduğu kabul edilir.
Burada Pers İmparatorluk devrine ve Helenistik çağa ait bazı seramik parçaları bulundu.
Oturma sıraları bakımından bu buleuterion, Priene tiyatrosuna benzer.
Ayrıca 5 tane şeref koltuğu (proedria) vardır.
Yapı, buluntulara ve yapım tekniğine göre, M.ö. IV.yy. ortalarına tarihlenir.
Otomatiktepe harabe topluluğunun geri kalan yapılan tepenin çevresine yakın bir yerdedir.
Tümülüs, buleuterionun batısındaki vâdinin kenarında yer alır.
Panionion tepesinin doğu ve güneybatısındaki yapılar çok harap durumdadır.
Burada birkaç oturma yeri ve doğuda helenistik bir kule vardır; kulenin doğusunda, bir sarnıç yer alır.
Bu kule Panionion’un haberleşme ve gözetleme kulesidir.
Kulenin yanındaki sarnıçta yapılan araştırmalarda helenistik devre ait bazı çanak çömlek bulundu.
Panionion tepesinin çevresindeki yapılarda da bazı buluntular elde edildi.
Temenes duvarları arasında ve sunakta M. ö. VI. yy.a ait kırık çanak çömlekle kiremit parçaları, Buleuterion’da M.ö. IV. yy.a ait ayaklı bir amphora parçası bulundu.
Tümülüs yakınında Geç Antik devre ait bir amphora ele geçti. Panionion hakkında kesin bilgiler bugün İzmir Arkeoloji müzesinde bulunan bir yazıttadır.
Panionion şenlikleri
12 ion şehrinin Mykale burnundaki Panionion*da, Poseidon Helikonios onuruna kutladıkları birlik bayramına verilen ad.
Eski yazarların verdikleri bilgilere göre bu bayramın başlangıcı, Panionion birliğinin kuruluşuna kadar iner.
Pausanias, Panionia şenliklerinin Sakız (Khios) kralı Hektor zamanında kutlanmaya başlandığını yazar.
Bu bayramda genç ve kuvvetli erkekler kurbanlık sığırın boynuzlarına asılarak, hayvanı sunağın ve kült tasvirinin çevresinde dolaştırırlardı.
Bu geleneğin daha sonraki devirlerde de devam etmiş olduğu, Strabon’un verdiği bilgilerden anlaşılıyor.
Helenistik çağda İon birliği, bu bayram günlerinden birini Bergama kralı Eumenes II’nin onuruna kutlamaya karar verdi.
Daha sonraları Panionia bayramı, Panionion’daki Poseidon Helikonios kültünden ayrılarak sıra ile İzmir (Smyrna) ve Foça (Phokaia) gibi çeşitli şehirlerde kutlandı.