Romalıların Yükselişi ve Çöküşü Üstünde Düşünceler

Romalıların Yükselişi ve Çöküşü Üstünde Düşünceler (Considerations sur les Causes de la Grandeur des Romains et de leur Decadence), Montesquieu’nün tarihi ve felsefi eseri (1734).

Yazara göre Roma, yükselişini önce krallarının kişisel değerlerine, sonra da imparatorluğun ve cumhuriyetin erdemlerine (disiplin, kanunlara saygı, yurdunu taparcasına sevme, eşitlik duygusu, senatonun ölçülü davranması ve sözünü geçirmeyi bilmesi) borçludur.

Çöküşü de, imparatorluğun gelişigüzel bir şekilde büyümesinin, uzak ülkelerde yapılan savaşların, imparatorluğun savunmasında barbarlara güvenilmesinin, törelerin bozulmasının sonucudur.

Montesquieu’ye bu eserinde, belli bir ölçüde Bossuet örnek olmuştu.

Ama Bosseut olaylar zincirini belirleyen sebepleri iyice belirtmekle birlikte, bu sebepleri sadece birer görünüş sayar ve bu görünüşlerin ardında bütün tarihi Tanrı’nın yönettiğine inanırdı.

Montesquieu ise, bütün insanı, olayların sebebini, yalnızca insanda, insana has karakterde, törelerde, önderlerin ve halkların inançlarında görür.

Demek ki, Montesquieu’nün eseriyle, Polybus ve Machiavelli geleneğine bağlanan akılcılık yeniden tarihe girmiştir.