Rumeli Ağızları | Ansiklopedik Bilgi |

Anadolu ve rumeli ağızları makale,Batı rumeli ağızları,Rumeli ağzı örnekleri,Rumeli Ağızları Türkçenin Rumeli’de konuşulan ağızlarına verilen ad. Bu ağızlar grubu şu bölgelere yayılmıştır:

1. Makedonya
2. Güneydoğu Bulgaristan
3. Deliorman, Tuzluk, Kuzeydoğu Bulgaristan
4. Dobruca ve Romanya Besarabyası. Rumeli ağızlan Batı ve Doğu ağızları olmak üzere ikiye ayrılır.

Ses sisteminin esası bakımından Doğu ağızlarının özellikleri Yeni Türkçeye uyar.

Batı ağızlarında ise Eski Osmanlıcaya ait özellikler görülür.

Rumeli ağızları nın kaynağı Osmanlıcadır.

Doğrudan doğruya oğuzcaya bağlanan Balkan Türkçesinden bu yönüyle ayrılır.

Balkan Türkçesi bu yarımadaya Osmanlıcadan önce girmiştir.

Karadeniz’in kuzeyinden geçerek Balkanlara gelen bir kısım Oğuzlann dili, önce Peçenek, Uz, Tork unsurlarıyla karışmış, XIV. yy.da da Osmanlıcayla temas etmiştir.

Müslüman (Osmanlı, Gacal, Tozluk, Gerlovolu, Kızılbaş, Yürük veya Konyar) ve Hıristiyan (Karamanlı, Makedonya Gagauzları, Surguç) Türkler arasındaki din ayrılığı, ağızlar arasında da ayrılıklar doğurmuştur.

Bu farklı ağızlardan Balkan Osmanlı Türkçesinin Bosna (O. Blau, C. Truhelka), Adakale (i. Kunos), Vidin (J. Nemeth), Varna (J. Eck-mann), Razgrad (J. Eckmann), Kızanlık (S. Kakuk), Edirne (M. Mansuroğlu), Rodop (T. Kovalski) ve Makedonya (A. M. Selişçev, T. Manevic, J. Eckmann v.d.) ağızları üzerinde çeşitli diyalektoloji incelemeleri yapılmıştır.

Bu gruptaki ağızlardan Bosna veya Boşnak ağızları Türkçenin Batıdaki sınırını meydana getirir.

Bu ağızların ses düzeni Sırpça-Hırvatça’nın etkisiyle değişime uğramıştır (biçim>biçüm).

Bu ağızlara slavca ekler (şekerlik yerine slavca -itsa (-lik) ekiyle (şecernitsa) kelimeler de girmiştir.

Boşnak Türkçesinde, Türkiye Türkçesinde unutulmuş eski Türkçe kelimeler yaşamaktadır (araklarik «zayıf», biti «yazı»).

Adakale Türkçesinin başlıca özelliği ilk hecedeki ö yerine o, u, ii gelmesidir (böyle>boyle; ömrüm> umrum).

Bazı fiillerin çekimli şekillerinde r ve z yerine y kullanılır (alınmaz>alın-may).

Müslüman Türklerden Kuzeydoğu Bulgaristan’da Deliorman bölgesinde yaşayan Gacallann dili Gagauzların Beşalman lehçesiyle ortak özellikler taşır; iki lehçede de <?>a değişimi vardır (sen>san gibi).

Tozluklar ile Gerlovoluların dili Osmanlıcaya çok yakın niteliktedir.

Deliorman ve Gerlovo Kızılbaşlarının dili de Osmanlı Türkçesine bağlıdır.

XIV. yy. sonunda Anadolu’dan gelen Yürüklerin dili Azeri Türkçesine yakındır.

Hıristiyan Türklerden olan ve Türkiye cumhuriyetinin kuruluşu sırasında Orta Anadolu’dan göç eden Karamanlılar, yunan harfleriyle yazılı bir edebiyat geleneğine sahiptir.

Karamanlı Türkçesinin başlıca özellikleri, kelime ortasında r’den önce gelen m’lere b sesinin eklenmesi (ömür>ömbr), -maca ekli fiil şekilleri, -işin’li gerundiumlar v.b.dir.

Makedonya Gagav Uzlarının dili, Gagavuzların Batı veya Yunan Gagavuzları adını taşıyan grubu içinde konuşulur.

Bu ağızlarda Eski Bulgar Türklerinin dil kalıntıları ve yunan dil unsurları da yer alır.

Edirne dolaylarında küçük bir topluluk halinde (7 000 kişi) yaşayan surgucların dili Peçenekçeye bağlanır.