Sarı Uygurlar Kimdir,Sarı Uygur Devleti

Sarı uygurlar ve turfan uygurları,Sarı uygurlar nerede yaşar,Sarı uygurlar ve kansu bölgesi kabileleri,Sarı uygurlar ve salarlar,Sarı Uygurlar Kimdir,Sarı Uygur Devleti Kansu’da kurulan Türk devleti (860 – 1027).

Uygur devletine 845’te saldırıya geçen kırgızlar, uygur ülkesini ve başkent Kara Balgasun’u ele geçirince (845), Uygurlar Moğolistan’dan ayrıldı.

Bunlardan bir kısmı batıya, Turfan yöresine gitti; bir kısmı da doğuya Kansu bölgesine yerleşerek 860’ta bir krallık kurdu.

Sonraları, Toharlar ile karışarak Sarışın adını aldılar.

Çinliler bunlara Sarışın Uygurlar derler.

Zamanla Doğu Türkistan’daki Büyük Türk kağanlığına bağlandılar; 1028’de Kansu, Tangutların eline geçince de Çin’in hâkimiyetine girdiler.

Sarı Uygurlar kısa bir süre içinde Mani dinini bırakarak Uzakdoğu’da çok yaygın olan buddha’cı inançlarını benimsediler.

Bunların çoğu Türkçeyi unutmuşsa da bugün hâlâ yüz binlerce sarı uygur, Türkçenin IX. yy. uygur lehçesini konuşur.

Bunlara Kansu’da Suçov veya Gançov çevresinde rastlanır.

Türkçenin en büyük anıtlarından biri olan Altun-Yaruk Sutra’ya.

Sarı Uygurlar çok önem verdiler.

Sarı Uygurların Dili

Türkçenin kuzeydoğu grubuna giren bir lehçedir.

Çince, tibetçe ve moğolca bazı kelimeler çeşitli fonetik değişmelere uğrayarak bu dile girdi.

Bu lehçede yabancı kelimelere türkçe ek getirilir (şu-la-, şü-le- [satın al-, öde-] < şu- [çince «alışveriş»] v.b.). Bazı kelimelerin ünlüleri çeşitli şekilde telaffuz edilir (küzige, küzğı, kuzeğı, kuzegü, küzegi [güveyi] v.b.).

Ana Türkçedeki d, z olarak geçer (udu- [uyu-] > uzu-; bod [boy] > boz v.b.). Er- (i-) fiilinin geniş zamanı kısaltılarak er er-ür) biçiminde kullanılır (yok er- [yoktur], bolğımes er [olmaya idi] v.b.).

Rus bilgini S. E. Malov, Sarı Uygurların dilleri, gelenek ve görenekleriyle yakından ilgilendi ve bu konuda Yazık Joltıh Uygurov (Sarı Uygurların Dili) [1957, 1967] adlı bir eser yazdı. (M)