Sarıkamış Harekatı | Ansiklopedik Bilgi |

Sarıkamış harekatı komutanı,Sarıkamış harekatı nedir,Sarıkamış harekatının başarısızlıkla sonuçlandığı cephe,Sarıkamış harekatı nerede oldu,Sarıkamış harekatı cephesi,Sarıkamış harekatı amacı,Sarıkamış harekatı araştırma,sarıkamış harekatı hakkında kısaca bilgi, Birinci Dünya savaşında Türklerle Ruslar arasında Doğu Anadolu’da yapılan savaşlar (22 aralık 1914-15 ocak 1915).

Birinci Dünya savaşında doğuda Ruslarla ilk karşılaşma Eleşkirt civarında Köprüköy’de oldu (6 kasım – 12 kasım 1914), karşı saldırıya geçen türk ordusu Azap köyü savaşını kazandı (14-18 kasım).

Fakat iyi keşif yapılamadığı için eski sınırına çekilen Ruslar takip edilemedi.

İttifak devletleri yanında savaşa katılarak Almanlara yardım amacını güden başkumandan vekili Enver Paşa 14 aralık 1914’te Köprüköy’e geldi ve askeri teftiş ettikten sonra hemen Rusların elinde bulunan Sarıkamış’a taarruza karar verdi.

Taarruzun ilkbahara bırakılmasını söyleyen 3. Ordu kumandanı Hasan İzzet Paşayı azlederek ordu kumandanlığını üstüne aldı.

Alınan karara göre, 11. Kolorduyla 2. Süvari tümeni cepheden Ye güney kanattan; 10. Kolordu Tortum-Kasor-Allahüekber dağı üstünden Yeniselim’den; 9. Kolordu da Pirtanoş-Koşe bölgesinden ve Şekerli – Petiker – Çardaklı – Bardız’dan saldırıya geçecek; Rusları bulundukları yerlerden atacaklardı.

Bu sırada ‘Rize’ye çıkarılacak Şitanke Bey müfrezesi (iki tabur) birkaç sınır taburuyla ve çetelerle takviye edilerek Ardahan üstünden Kars’a doğru ilerleyecekti.

10. Kolordu kumandanı Hafız Hakkı’ya göre, Ruslar kaçırılmadan ters cepheyle savaşa zorlanırsa yok edilir ve Kars bir baskınla ele geçirilirdi.

3. Kolordu kumandanlığını üstüne alan Enver Paşa, 19 aralık 1914 günü yeni bir emir verdi.

Bu emre göre, harekât 22 aralıkta başlayacak, 9. Kolordu, bir koluyla Çitak-Bardız, öteki koluyla Koşe-Petiker üzerinden Bardız’a ilerleyecek; 10. Kolordu Tortum-Oltu üstünden Bardız’a hareket ederek 2. Rus Türkistan kolordusunun gerisine düşecekti.

2. Kolordu, cepheden gösteriş taarruzu yaparak bu kesimde Rusları durduracak, 2. süvari tümeni de Aras’ın güneyinden Rusların güney kanadına taarruz edecekti.

Enver Paşa 9., Hafız Hakkı da 10. Kolordunun başında bulunacaklardı; ancak uygulamada değişiklik oldu ve Hafız Hakkı Oltu’ya varınca düşmanı yok edemedi.

Koso boğazına girdi ve Allahüekber dağını aşarak Başköy-Yedi kilise bölgesine geldi.

21 Aralık 1914’te Ruslar, 10. Kolordunun Tortum ve çevresinde toplandığını gürünce, bir artçı bırakarak bu kesimdeki kuvvetlerini Oltu’ya çektiler.

23 Aralıkta 31. Tümen Yeniköy boğazında Rusların artçı kuvvetini yenerek, bir albay, dört subay, 1150 er, 4 top ve 5 makineli tüfek ele geçirdi.

Hafız Hakkı da Oltu’da iki bölüğü esir etti.

9. Kolordunun 29. Tümeni de Çitak’a geldi ve 11. Kolordu cepheden taarruza geçti.

24 Aralıkta 10. Kolordu, Vartanek-Başköy hattına ilerlemesi gerekirken. Kosor’a doğru yürüdü.

Rus öncü kuvveti yok edildi; fakat zaman kaybedildiği için kolordu, büyük kısmıyla Kosor üzerinden Allahüekber dağını aşmak istedi.

Bu sırada 9. Kolordunun 29. Tümeni Bardız’a gelmişti.

Ele geçen bir esirden Sarıkamış’ın boşaldığım öğrenen Enver Paşa, hemen buraya yönelmeğe karar verdi.

Bir gün sonra 10.Kolordunun 30. ve 31. Tümenleri Arsenik -Kosor’a ve 32. Tümeni de 9. Kolordu ile birlikte Postik’e vardı.

9. Kolordunun, 29. ve 17. Tümenleri, Malakan yaylasında karlar içinden yürüyerek gece Sarıkamış batısına gelebildiler.

28. Tümen de Bardız’a varmıştı.

Bu tümen Bardız geçidini ele geçirdiyse de Çerkezköy’e giremedi. Bu yüzden Sarıkamış’ın alınması ertesi güne kaldı.

26 Aralık günü 9. Kolordu 29. Tümeniyle Kızıl kilise-Sarıkamış yolunun güneyinden, 17. Tümen de kuzeyinden Çerkezköy’e, 28. Tümen ise Çamurludağ’a taarruza geçti.

Bu sırada 10. Kolordunun 31. Tümeni ağır kış şartları altında 14 saatlik bir yürüyüşten sonra Allahüekber dağını aşarak Başköy’e geldi.

Fakat 40 000 kişilik mevcudundan ancak 3 000 er kaldı.

27 Aralıkta 10. Kolordu Allahüekber dağını aştı ve 19. Süvari alayı da Yeniselim’i ele geçirdi.

33. Tümen de Yol geçmez ve Karahamza’yı aldı.

Bardız’daki 32. Tümen de aynı gün düşmanı atarak Akmezar ve Çilhoroz’u ele geçirdi.

9. Kolordu ise, üç tümen birinci hatta olarak Çerkezköy-Sarıkamış yönünde taarruz ediyor, fakat sonuç alamıyordu.

Ruslar bu kesimi 12 tabur, bir süvari alayı, altı top ve 16 makineli tüfekle savunuyorlardı.

Yeniselim’in ele geçmesi, Rusları telâşa düşürmüş ve Kars- Sarıkamış bağlantısı da kesilmişti.

29 Aralıkta Sarıkamış’ta Türklerin çok zayıf mevcutlu 40 taburuyla düşmanın 22 taburu, mevcutları dengeli olarak savaşıyorlardı.

Fakat türk taburları mevcutlarının dörtte üçünü kaybetti.

Ruslar menzil yollan üzerinde savaştıklarından yiyecek ve cephane ikmal durumu bakımından çok iyi durumda bulunuyorlar ve binalardan da faydalanıyorlardı.

Bu güçlüklere rağmen 10. Kolordu Sarıkamış’a girdi, asker aç olduğundan yiyecek bulmak için şehre dağıldı.

Ruslar da karşı taarruzla şehri geri aldılar. Aynı gün Şitanke Bey alayı, Rize’ye çıkarak Artvin’e geldi ve orada Yakup Cemil, Halit ve Şakir Beylerin çeteleriyle birlikte Ardahan’a yürüdü ve kasabayı ele geçirdi.

30 Aralıkta 10. Kolordu 1 800 tüfek, 24 top ve 9. Kolordu 1 000 tüfek, 20 top ve 16 makineli tüfekle muharebeye devam ettiyse de sonuç alamadı.

Sarıkamış-Bardız yolu kesildi.

1 Ocak 1915’te Enver Paşa 10. ve 9. Kolorduların Rusları yenilgiye uğratarak birleşmesini istedi.

Fakat Bardız geçidinin elden çıkmasıyla bu gerçekleşemedi.

2 Ocak 1915’te Enver Paşa durumun ağırlığını kavradı ve Hafız Hakkı’yı generalliğe yükselterek 9. ve 10. Kolordulardan kurulu Sol Kanat Grup kumandanlığına getirdi.

Verdiği emre göre bu grup direnecek, ağırlıklar, hasta ve yaralılar Oltu’ya gönderilecek, 11. Kolordu da cepheden taarruzunu şiddetlendirecekti.

Bu sırada 10. Kolordunun 600 er, 9. Kolordunun ise 344 er, 12 top ve 12 makineli tüfek mevcudu vardı.

3 Ocak’ta gelen takviyelerle 10. Kolordu 1 200 er, 9. Kolordu ise 450 er kuvvetinde olarak ıus taarruzlarına karşı savunuyorlardı.

11. Kolordu da taarruza geçerek Karaurgan’ı ele geçirdiyse de, karşı taarruz üzerine tekrar geri çekildi.

4 Ocakta Ruslar Divik’e giderek hasta ve yaralılardan 500 esir aldılar ve Kosor yolunu kestiler.

9. Kolordu karargâhına da bir baskın yaptılar.

Hafız Hakkı Paşa bu sırada çekilme emri verdi.

Kendisi kaçmayı başardıysa da, kolordu kumandanıyla beraber 300 er ve 106 subay esir oldu.

5 Ocakta Enver Paşa Zivin’de 33. Tümeni muharebeye sürerek 9. Kolordudan artanları kurtarmak istedi.

Fakat sonuç alınamadı.

Sarıkamış’ta da Türk kuvveti kalmadı.

Sonunda Ruslar toplam olarak 200 subay 700 esir ve 30 topla 20 makineli tüfek ganimet olarak aldılar.

Bu savaşlarda Ruslardan 32 000, Türklerden 60 000 kişi öldü.

Bu felâketten sonra Doğu Anadolu rus tehlikesi ile karşı karşıya kaldı; önce Erzurum, sonra Van, Muş ve Bitlis düştü.