Şarta Bağlı Hukuki İşlemler | Genel Hukuk Bilgisi |

Şarta Bağlı Hukuki İşlemler Hukuki işlemlerde şartın sonuçlarının ne olacağı şartın türüne göre incelenmelidir: işlemin geciktirici şarta bağlanmış olması halinde, işlemin hukuki sonuçları şartın gerçekleşmesine kadar askıdadır.

Hukuki işlemlerde şartın sonuçlarının ne olacağı şartın türüne göre incelenmelidir: işlemin geciktirici şarta bağlanmış olması halinde, işlemin hukuki sonuçları şartın gerçekleşmesine kadar askıdadır.

Tarafların hakları bekleme durumundadır.

Bu halde şarta bağlı borçtan söz edilir.

Alacaklının hakkı şarta bağlı alacak, borçlunun borcu ise, şarta bağlı borçtur.

Ancak yapılan hukuki işlem, tarafları bağlamaktadır.

Diğer bir deyişle taraflar arasında geçerli bir hukuki işlem kurulmuştur ve taraflar kanunla bağlıdır.

Ne var ki şart gerçekleşmedikçe işlem, hüküm (hukuki sonuç) doğurmamaktadır.

Taraflar arasında bağlayıcı bir sözleşmenin bulunması, şarta bağlı alacaklının iflas masasına katılabilmesinde, borcun konusunun korunması için gerekli olan tedbirlerin alınmasını isteyebilmesinde, şarta bağlı alacağın ve borçlu şart gerçekleşinceye kadar borcun ifasına engel olacak her çeşit davranıştan kaçınmak zorundadır.

Alacaklı da alacağının tehlikeye düştüğünü görecek olursa, tıpkı şarta bağlı olmayan bir alacağı varmış gibi gerekli olan tedbirleri alabilir.

Geciktirici şarta bağlı bir alacağın konusu üstünde borçlu tasarruf işlemleri yapamaz.

Yapacak olursa, bu işlemler, şarta bağlı olan alacağı ihlal ettiği oranda hükümsüzdür.

Geciktirici şarta bağlı olan işlemlerde henüz ifa edilmesi gereken bir borç bulunmadığı için şartın gerçekleşmesine kadar zamanaşımı işlemez.

Geciktirici şarta bağlı borç, başka bir borç ile takas edilemez.

Geciktirici şartın gerçekleşmesinden önce alacaklının bir talep hakkı doğmadığı için, ifayı isteyemez.

Bunun gibi, borçlu da alacaklının rızası olmaksızın geciktirici şarta bağlı olan bir borcu, şartın gerçekleşmesinden önce ifa edemez.

Buna karşılık işlem bozucu şarta bağlanmışsa; hukuki sonuçlar, sözleşmenin yapılmasından itibaren derhal doğar.

Burada şartın gerçekleşmesi hukuki işlemin hükümlerinin sona ermesi sonucunu doğurur.

Alacaklı, şartın gerçekleşmesiyle edimi geri vermek zorunda kalacağmdan, bu durumu göz önünde bulundurarak borçlunun aleyhine olacak davranışlardan kaçınmak zorundadır.

Şart, şart koşulan olayın fiilen gerçekleşmesiyle yerine gelmiş sayılır.

Ancak bazı durumlarda şartın hükmi gerçekleşmesinden söz edilir.

Taraflardan biri şartın gerçekleşmesine iyi niyet kurallarına aykırı olarak engel olursa, bu halde, şart fiilen gerçekleşmemiş olmasına rağmen gerçekleşmiş sayılır.

Taraflardan birinin bir fiili veya hareketi şart koşulmuşsa, bu hareket veya fiilin bizzat söz konusu tarafça yerine getirilmesi gerekir, üçüncü kişinin bu fiili yapması, şartın gerçekleşmiş sayılması için yeterli değildir.

Ancak bu kuralın bir istisnası vardır.

Bu istisnaya göre, şart olarak bir fiil veya hareketi kararlaştırılan taraf bu fiil veya hareketi yapmadan ölecek olursa, mirasçısı onun yerine geçer ve şartı o gerçekleştirir.

Şartın gerçekleşmesi zamanı için taraflar bir süre koymuş olabilirler.

Mesela 10 mayısa kadar yağmur yağmasının şart edilmesinde olduğu gibi.

Taraflar herhangi bir süre kararlaştırmanızsalar, şart her zaman gerçekleşebileceği için tarafların süresiz olarak beklemeleri tehlikesi vardır.

Bu durumda dürüstlük kuralına göre bir süre hesaplanır ve bu süre içinde şart gerçekleşmezse, taraflar artık beklemekten kurtulurlar.

Şart gerçekleşince hükümlerini kendiliğinden doğurmaya başlar.

Şart geciktiririyse, işlemin hukuki sonuçları kendiliğinden doğarken, bozucu ise, yürürlükte olan hükümler kendiliğinden sona erer.

Kural olarak şart geçmişe etkili değildir.

Gerçekleştiği andan itibaren hükümlerini doğurmağa başlar.

Ancak taraflar bu kuralın aksini belirterek, şartın geçmişe etkili olacağını kabul edebilirler.

Şartın gerçekleşmesinden önce, borcun konusu olan şey, alacaklıya teslim edilmişse, şartın gerçekleşmesine kadar geçen süre içindeki semereler de yine alacaklıya ait olur.

Buna karşılık şart gerçekleşmeden önce edim alacaklıya teslim edilmemişse şartın gerçekleşmesine kadar geçen devre içindeki semereler borçluya aittir.

Hasar ise, kusurun bulunmaması şartıyle her zaman borçluya aittir.