Şehristani Kimdir,Hayatı,Eserleri | Biyografi |

Şehristani Kimdir,İranlı din bilgini (Horasan, Şehristan 1076-1153).

Şehristani Hayatı

Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur.

Eserlerinin incelenmesinden arap dili ve arap edebiyatı konularında, İslam tarihi alanında çalışmalar yaptığı anlaşılıyor.

Bir süre Şehristan’da yaşayan, mantık, riyaziye, heyet bilimlerine ilgi duyan Şehristani, sonradan Nişapur’a gitti.

Orada Ali bin Ahmed Madini’den hadis dersi aldı.

Zamanının ünlü bilginlerinden yararlandı.

özellikle Ahmed bin Muhammed Hafî (öl. 1106), Ebu Nasr Abdurrahim (öl. 1120) adlı bilginlerden fıkıh, fıkıh usulü, Ebül Kasım Salman’dan (öl. 1118), kelâm, cedel, din felsefesi okudu. Sonra Harizm iline gitti.

Orada da zamanın akli ve nakli bilimler konusunda yetkili kimselerden ders aldı.

Bütün bu bilgiler sonradan onunla ilgili kaynaklardan çıkarılıyorsa da kesin değildir.

Ancak, Bağdat’a gittiği, Nizamiye medresesinde bir süre ders verdiği biliniyor.

Daha sonra tekrar Horasan’a giden Şehristani, selçuklu sultanı Sencer’in veziri Ebül Kasım Muhammed’in hizmetine girdi.

Burada on iki yıl kaldığı sanılıyor.

Şehristani, İslam dünyasında, ilk defa derli toplu bîr din tarihi yazan kimse olarak tanınır.

Değişik bilimler üstünde çalışmasına karşılık bütün gücünü din konularında yoğunlaştırdığı görülür.

Yirmiye yakın eseri vardır.

Bunlar genellikle tefsir, kelam, mezhepler ve dinlerle ibadet konularını kapsar.

Eserleri arasında en önemlileri dinler ve mezhepler tarihiyle ilgili olanıdır.

El-Milel ve’l-Nihal (Dinler ve Mezhepler) adlı bu eserde, yazar, bütün İslam mezheplerini, onlardan doğan ayrı ayrı fırkaları, kolları, düşünce görüşlerini özetler, milletlerle fırkalar, inançlar ve mezhepler arasında görüş ve düşünüş ayrılıklarını, benzerliklerini anlatır.

Bütün mezheplerin özelliklerini, o mezheplerle ilgili kaynaklardan aldığı yazılarla açıklar.

Şehristani’nin kitabındaki en önemli yenilik, kendinden önce ve sonra gelen bazı müslüman din tarihçileri ve yazarlarının yaptığı gibi, kendi düşüncelerini ortaya koymamasıdır.

Mezheplerin aleyhinde veya lehinde, övücü, yerici düşünceler ileri sürmez.

Olayları kendi bütünlükleri içinde inceler.

Duygularının etkisi altında kalarak birtakım yargılarda bulunmaz.

Bu yüzden koyu Sünni yazarlar, Şehristani’nin bâtıni olduğunu, imamiye inancına bağlı bulunduğunu, Şiîlikle gizli ilgisi olduğunu ileri sürerek onu dine karşı gelmekle suçladılar.

Onun tutumunu, din ve mezheplerle ilgili yazılarındaki gerçekçiliğini övenler de vardır.

Şehristanî, El – Milel ve’l-Nihal adlı eserinde İslâm dini ve mezhepleri dışında yahudi ve hıristiyan dinleriyle ilgili, özet niteliğinde bilgiler vermektedir.

Mani, Mazdak, Irfaniye gibi İslam dinine, inançlarına büsbütün aykırı düşen putperest dinlerin de eserinde yer aldığı görülür.

Bu gibi konuların geçtiği bölümlerde, Şehristani yararlandığı kaynaklardan aldığı açıklayıcı bilgiye kendi düşünce ve görüşlerini katmaz, tarafsız kalmaya çalışır.

Eserinde birçok filozofun düşüncelerinden de yararlandığı görülür.

Eflatun’a ayırdığı özel bölümde onun «idea» öğretisini özetler.

Ayrıca Pythagoras, Aristoteles, İbni Sina, Themistios gibi filozofların görüşlerini açıklamaya, özetlemeğe çalışır.

Böylece dinlerle filozofların düşünceleri arasındaki birtakım yakınlıkları, kendi özel düşüncelerini söylemeksizin ortaya koyar.

Şehristani, din tarihi dışında kelamla ilgili eserler de yazdı.

Bunlarda da kendi çağına gelen kelamla ilgili görüşleri özetledi.

Bu eserinde mezheplerin amaçlarını, niteliklerini, kelamla ilgili görüşlerini, dinle bağlantılı düşüncelerini sıralar, özetler. Onları sıralarken de gene tarafsız kalır.

Şehristani Eserleri

El – Milel ve’l-Nihal (Dinler ve Mezhepler), Nihayetü’l – ikdam fi ilmi’l-Kelâm (Kelâm İlmi Konusunda Çalışmanın Sonu), El-Musarraat-ül-Felasife (Filozofların Çatışmaları).