Stenografi Nedir,Stenografi Sistemleri | Bilim Makaleleri |

Stenografi Nedir,Stenografi Sistemleri,Kısaltılmış ve uzlaşmalı işaretlerden meydana gelen ve sözleri söylendiği kadar çabuk yazmaya yarayan yazı metodu.

Söz ve konuşmanın söylendiği kadar çabuk yazıya geçirilmesini sağlayan bir grafik sisteme daha ilk çağlarda ihtiyaç duyulmuştur.

Yunan takigrafisi ve Tiro işaretleri stenografi yazısının günümüze kadar gelmiş ilk örnekleridir.

Ortaçağda stenografi, daha çok noterlik belgelerinde ve elyazması kanunlarda kullanıldı.

Ars Notaría adlı eserinde Tiro işaretlerinden ilham alarak meydana getirdiği kısaltılmış bir yazı sistemini açıklayan İngiliz rahibi J.Tilbury’nin çalışmaları ise pek ilgi görmedi.

Buna rağmen Tilbury’nin sistemi ile Ars Notaría Aristotelis’te (XII. yy.) açıklanan teoriler, takigrafiden modern stenografiye doğru bir gelişimin başlangıç noktasıdır.

XII. yy. dan XV. yy.a kadar, kültürün gelişmesi, vaızlara gösterilen ilgi, Reform ve Karşı reform hareketleri, takigrafi kullanımını yaygınlaştırdı.

Bu dönemde bazen kişisel, bazen keyfi işaretlerden yararlanıldığı da görülür.

XVII. yy.da stenografi üç ayrı okulun çalışmalarıyle gelişti: İngiliz, fransız ve alman okulları. «Stenografi» terimi ilk olarak İngiliz John Willis (1575-1625) tarafından kullanıldı.

Willis, Arte of Stenographie (Stenografi Sanatı) adlı eserinde geometrik işaretlere dayanan bir sistem ortaya koymuştur.

Ama asıl profesyonel stenografi, Oxford üniversitesi öğretim üyelerinden Samuel Taylor’un (1764-1811) tasarladığı bir metottan türedi.

Fonetik yazıyı ilk bulan Taylor’dır.

Bu yazının esası, her fonemin bir tek işaretle karşılanmasına ve yalnız duyulan seslerin kaydedilmesine dayanır.

İşaretlerinin geometrik çizgilere benzemesi sebebiyle «geometrik sistem» diye adlandırılan bu sistem, bilinen bütün stenografi sistemlerinin esası olarak kabul edilir.

Taylor’ın stenografi sistemi Pierre Bertin tarafından Fränsızcaya (1792), Paul Marti tarafından İspanyolcaya ve Emilio Amanti tarafından da İtalyancaya uygulandı.

Hippolyte Prévost 1826’da yayımladığı Yeni Stenografi Sistemi adlı eseriyle Taylor Bertin sisteminde birtakım değişiklikler yaptı, daha çabuk yazma ve doğru okuma ile ilgili önemli yenilikler getirdi.

Eser daha sonra Prévost’nun öğrencisi ve çalışma arkadaşı Albert Delaunay tarfından ele alınıp işlendi (1878).

Buna karşılık Conan de Prépéan (1813), Aimé-Paris (1822), Emile Duployé (1867) gibi yazarlar Taylor siteminden ayrıldılar; bugün fransızca konuşulan ülkelerde bu yazarların sistemleri kullanılmaktadır.

Aynı dönemde İngiliz Isaac Pitman (1813-1897) «benzer sesleri benzer işaretlerle karşılama» ilkesinden hareket ederek stenogıafinin ses kavramını geliştirdi, hazırladığı geometrik fonografi Amerika, Japonya ve Avustralya’da kabul edildi, daha sonra Giuseppe Francini tarafından da Italyancaya uygulandı.

Ama en mükemmel modern stenografi sistemi alman Franz Xaver Gabelsberger’in (1789-1849) sistemidir, Gabelsberger sistemi, kelimenin, fonetik, grafik ve etimolojik kurallara göre analizine dayanır, önekler, sonekler ve mantıki kısaltmalar sayesinde doğru okuma, doğru yorum ve çabuk yazma, sistemin bellibaşlı özelliklerindendir.

Gabelsberger sitemini Avrupa’nın hemen her yerinde çok kişi benimsemiştir.

İtalya’da Enrico Carlo Noe’nin, Sırbistan ve Hırvatistan’da Magdiç’in, Polonya’da Guminski’nin, Çekoslovakya’da Mikuliç – Herut’un, Bulgaristan’da Bezensek’in, Rusya’da Sokolov’un sistemleri v.b. gibi Avrupa’da kullanılan birçok stenografi sistemi Gabelsberg sisteminin birer uygulamasından başka birşey değildir.

Türkiye’de Greeg ve Pitman sistemlerinin türk dili özelliklerine uydurulmasıyla elde edilen ve komisyon stenografi adı verilen bir sistem uygulanır.

Bu sistem 1956’da toplanan bir komisyon tarafından yapıldı.

Stenografi makinesi üstünde ilk çalışmalar 1827 yılma kadar çıkar; yazı makinesinden daha basit bir klavyesi, birbirine çok yakın birçok sesi uzlaşmalı bir işaret şeklinde basan birkaç tuşu vardır.

Makinenin bastığı şeriti okumak için stenografi bilmek gerekmez; oysa bir stenonun elle yazdığı işaretler genellikle steno bilmedikçe çözülemez.