Tepedelenli Ali Paşa Kimdir,Hayatı | Biyografi,Tarih |
Tepedelenli ali paşa isyanı makale,Tepedelenli ali paşa isyanı ne zaman,Tepedelenli ali paşa isyanı nerede çıktı,Tepedelenli ali paşa isyanı tarihi,Tepedelenli ali paşa olayı,Tepedelenli ali paşa hikayesi,Tepedelenli Ali Paşa Kimdir,Osmanlı valilerinden (Tepedelen 1744-Yanya 1822).
Tepedelenli Ali Paşa Hayatı
Babası Tepedelen mütesellimi Veli Paşa.
Derbentler başbuğu Kurd Ahmed Paşa ve Delvine mutasarrıfı Kaplan Paşaya hizmet etti, aynı zamanda himayeleri altında yetişti.
Sonra Kaplan Paşaya damat oldu, önce Delvine, sonra Yanya mutasarrıflıklarına getirildi.
1786’da Derbentler başbuğu oldu, devlete isyan eden İşkodra mutasarrıfı Mahmud Paşa üzerine gönderildi.
Osmanlı devletiyle Avusturya ve Rusya arasındaki savaşa asker hazırlamakla görevlendirildiğinden Tırhala’ya döndü.
1787’de, Avusturya cephesi savaşlarından Pançova harekatına katıldı.
Sırbistan’da çıkan isyanları bastırmakta büyük hizmeti görüldü.
1791’de, rus kuvvetlerine karsı Maçin cephesinde çarpıştı.
1795’te rütbesi mirmiranlığa yükseltildi.
Sonra, Yanya yakınında, Suli bölgesinde yaşayan asi ve saldırgan Sulyotları devlet adına bastırdı ve yok etti.
Napolyon’un Mısır’a saldırması yüzünden çıkan savaş sebebiyle osmanlı rus donanması Yedi Adalar’ı (Cezairi Seb’a Yunan Adaları) geri almaya çalışırken, Tepedelenli de, Dört nahiye (Nevahiyi erbaa) adı verilen ve Fransız işgali altında bulunan Preveze, Parga, Voniça, Butrinto’yu almaya teşebbüs etti, özel olarak yetiştirdiği bir ordu ve hazırladığı donanmayla Butrinto’ya girdi.
1798’de, Preveze yakınında Fransızları bozguna uğrattı.
Selim III, bu başarısına karşılık kendisine vezirlik verdi.
1802’de Rumeli valisi olarak, Dağlı eşkıyasının ve özellikle Pazvandoğlu’nun cezalandırılmasına gönderilen kuvvetlerin seraskerliğine getirildi.
önce çok başarı kazandı.
Fakat sonradan Rumeli ayanıyla aralarında çıkan anlaşmazlıklar 1803’te, valilikten azline sebep oldu.
Kendisine yalnızca, Yanya ve Tırhala mutasarrıflıklarıyla, sonradan verilen Derbentler baş buğluğu kaldı.
Yine de Makedonya bölgesinin en güçlü adamı Ali Paşaydı.
Nitekim XIX. yy.ın başında, Osmanlı devleti ile Fransa, İngiltere ve Rusya arasında geçen siyasi olaylar ve karşılıklı mücadelelerden faydalanarak Preveze ile Voniça’yı zaptetti.
1819’da, tazminat karşılığı, Parga’yı da ingilizlerden aldı.
Diğer taraftan, aynı tarihlerde, bu bölgenin tanınmış valilerinden Avlonya mutasarrıfı İbrahim Paşayı, akrabası olduğu halde türlü hilelerle Yanya’ya getirterek, ölünceye kadar kendi bölgesinde mahpus tuttu ve Mahmud II’ye rağmen, yerine kendi oğlu Muhtar Paşayı göndererek Arnavutluk’un Toskalık havalisinde de egemenlik kurdu (1811).
Tepedelenli Ali Paşa, daha sonra Arnavutluk’un Gegalık bölgesine el uzattı.
Toskalar ile Gegalar arasında meydana gelen şiddetli çarpışmalar sonucu, Babıali istemediği halde, Dırac, Tiran, Ohri ve Elbasan taraflarını da idaresi altına aldı.
Onun bu davranışı İstanbul’un gözünden kaçmamakla birlikte, Mora Rumlarının ayaklanmasından çekinildiği için, yeni bir mesele çıkması istenmiyor, Ali Paşa da bu durumu istismar ederek, devlet içinde adeta yeni bir devlet kurmaya davranıyordu.
Böylece Nişancı Halet Efendi ile ihtiyar vezir Ali Paşanın arası açıldı ve Halet Efendi, Babıâli’yi, Tepedelenli aleyhine kışkırttı.
İstanbul’a iltica eden Paso İsmail Beye, arnavut fedaileri aracılığıyla Ali Paşanın bir suikast tertiplemesi, Babıâli’yi harekete getirdi.
Ali Paşa Derbentler baş buğluğundan, oğlu Veli Paşa Tırhala mutasarrıflığından azledildi.
Rumeli, Mora ve işkodra valileri, Tepedelenli’nin cezalandırılmasıyla görevlendirildi.
Ayrıca Nasuhzade Ali Bey kumandasında bir filo Arnavutluk sahillerine gönderildi.
Buna karşılık Ali Paşa, bir taraftan affını rica ederken, diğer taraftan sonucunu iyi bildiği için kendini savunma hazırlıklarına başladı, önce Yanya’yı tahkim etti.
Oğullarını, idaresi altında bulunan önemli kalelere yerleştirdi.
Sonra Mora, Adalar, Sırbistan, Eflâk ve Buğdan’da isyan çıkartmak için harekete geçti.
Etniki Eterya isimli gizli rum teşkilâtı, Ali Paşaya yardımda bulunacağını vaat etmişti.
Bu vaade uyarak rum çeteleri (kleftiler) faaliyete geçti ve Ali Paşa ile işbirliği yaptılar.
Tepedelenli’nin Yanya’da Rumlarla düzenlediği ortak bir toplantı sonunda, Babıâli, Ali Paşanın ve çocuklarının bütün rütbelerini ve görevlerini geri aldı.
Kendilerinin Tepedelen kasabasında oturmalarını emretti.
Ali Paşa bu emre itaat etmediği için âsi ve fermanlı ilân edildi.
Kısa zamanda, Gegalık ile inebahtı, Missolonghi, Narda (Arta), Butrinto, Avlonya ve Parga gibi uzun yıllar; mücadele ederek aldığı yerleri kaybetti.
Sonunda Yanya kalesine çekildi.
Fakat Sulyotlar’ın ayaklanması, Mora’da ve Buğdan’da mahalli isyanlar çıkması ve bir kısım asilerin Yanya’ya kadar sokularak Tepedelenli’ye yardım etmeleri sebebiyle, Ali Paşa Yanya ordusu seraskeri Hurşid Paşaya karşı gelebildi.
Yanya kuşatması iki yıl sürdüğa halde, Hurşid Paşa olumlu bir netice alamadı.
Sonunda para kuvvetiyle Ali Paşanın adamlarından bir kısmı yanından ayrıldı.
Diğer taraftan Yanya kalesi de yarı yarıya yıkılmış olduğundan hayatına dokunulmamak şartıyla, Ali Pasa, Hurşid Paşaya teslim olmaya razı oldu; ve verilen söze güvenerek, birkaç adamıyla, Yanya kalesi yanında bulunan göl üzerindeki Pandeleimon manastırına çekildi.
Burada af beratını beklediği sırada, rakibi Halet Efendinin tesiriyle, idam fermanı geldi.
Bu sebeple Hurşid Paşa, verdiği söze rağmen, kendisini yakalamak zorunda kaldı.
Manastırda bu maksatla yapılan mücadele neticesinde, Ali Paşa teslim olmadığı için, vurularak öldürüldü (1822).
Gayet zeki, cesur ve teşebbüs sahibiydi, önceleri Osmanlı devletine büyük hizmetlerde bulunmuş, fakat sonradan şahsi ihtirasları yüzünden, en büyük kötülüğü yapmış, imparatorluğun parçalanarak çökmesine sebep olmuştur.