Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası,Amaçları
Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası İkinci Dünya savaşının yarattığı İktisadi meseleleri çözümlemek amacıyla, Birleşmiş Milletlerin düzenlediği ve 44 ülkenin katıldığı Bretton Woods konferansı sonucunda kurulan banka (temmuz 1944).
Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası Amaçları
Bankanın kuruluşuyla ilgili antlaşmanın hükümleri 27 aralık 1945’te yürürlüğe girdi. Banka, yönetim kurulunun aldığı kararın, Birleşmiş Milletler Genel kurulunca onaylanmasıyla, teşkilâtın ihtisas kurumlan arasında yer aldı ve milletlerarası bağımsız bir nitelik kazandı.
Kuruluşundaki temel amaç; savaşın getirdiği İktisadi çöküntüleri gidererek kalkınmayı sağlamak için üyelerinin yatırımlarını finanse etmek ve teknik yardım sağlamaktı. Bu. amacın ayrıntıları da şöyle sıralanıyordu.
1. verimli amaçlar taşıyan sermaye yatırımlarını kolaylaştırmak, üye ülkelerin kalkınmasına yardım etmek ve azgelişmişlerin verim kaynaklarını, imkânlarını teşvik etmek.
2. özel yabancı sermayeye teminat vererek veya katılarak yatırımlara girişmesini sağlamak.
Bu yapılamadığı takdirde, kendi fonlarından ve öteki kaynaklardan, verimli alanda kullanılması şartıyla İktisadi yardımda bulunmak.
3. milletlerarası yatırımları teşvik etmek. Ülkelerin dış ödeme bilançoları arasındaki dengeyi bozmamaya çalışmak, milletlerarası ticaretin gelişmesine katkıda bulunmak.
1948’de ABD.’nin hazırladığı Marshall planıyla birlikte, çalışmalarını gelişmiş ülkelere de yöneltti.
Genellikle üye ülke ve teşebbüslere kredi veren banka, bu konuda şu şartları arar.
1. borç almak isteyen ülkenin, özel piyasadan ve elverişli şartlarla kredi alamayacağının belli olması gerekir;
2. bankaca verilen kredinin kullanılacağı proje bankaya sunulmalı ve bu proje bankaca onaylanmalıdır.
3. banka, üye ülkelerle yalnız Hazine, Merkez bankası, İstikrar Fonu idaresi ve diğer resmi veya yarı resmi kurumlar aracılığıyla ilişki kurar ve kamu yatırımlarının kredilerini bu yolla karşılar.
4. borçlanan, doğrudan üye devlet değil de üye ülkedeki özel teşebbüs ise banka, projeleri incelemekle birlikte, krediyi doğrudan doğruya özel teşebbüse açmaz; bunun için üye devlet hükümetinin veya merkez bankasının veya başka bir resmî veya yarı resmi kuruluşun kefalet ve aracılığını arar.
Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası Türkiye
(Türkiye’deki özel teşebbüse krediyi Türkiye Sınai Kalkınma bankası yoluyla verir.) Banka 1956’da, devlet teminatını aramadan doğrudan doğruya özel kesime kredi verebilecek bir kurum da kurdu: Milletlerarası Finans kurumu.
Bankanın sermayesi, kuruluşta 8 milyar dolardı; bu sayı 1968’de 109 üyesinin taahhüdüyle 23 milyar dolara ulaştı.
Sermayenin yüzde 38’i Amerika Birleşik devletleri, yüzde 11’i İngiltere, geri kalanı da öteki üyeler tarafından karşılanır.
A.B.D., İsviçre v.b. ülkelerde bankanın, tedavülde tahvilleri vardır.
Bu tahviller güven vericidir; çünkü bütün milletlerce teminat altına alınmıştır.
1959’da Milletlerarası Kalkınma topluluğu1 nu (International Development association) kuran banka, bununla daha iyi şartlarla ve borçlu ülkelerin ödemeler dengesine daha az bozucu etki yapan sermaye sağlayarak İktisadi kalkınmayı amaç edindi, ilk taahhütler, bankanın sermayesine katılmalarla orantılıdır.
Bankanın öteki kuruluşu Milletlerarası Mali kuruluştur (İnternational France Corporation).
Bu kuruluş, istikraz ile sermayeye katılma konusunu birarada ele alır.
Aynı zamanda özel şirketlere mali ve teknik yardım sağlar.
Bununla birlikte yönetim sorumluluğunu üstüne almaz; ancak olağandışı durumlarda hisse senetleri aracılığıyla oy hakkını kullanır.
Bankanın en yüksek organı, yılda bir kere toplanan guvernörler kuruludur (Board of Governers). Bankanın merkezi Washington’dadır.
Her ay toplanan 18 kişilik yürütme kurulu, yetkilerin çoğuna sahiptir.
Bu kurul üyelerinden beşi, en fazla hisseye sahip beş ülke tarafından geri kalan 13 üye de öteki üye ülkeler tarafından seçilir.
Türkiye, Milletlerarası İmar ve Kalkınma bankasına 14 şubat 1547 tarih ve 5016 sayılı kanunla üye oldu.