Uyuşmazlık Mahkemesi Nedir,Görevleri Nelerdir | Hukuk |
Uyuşmazlık Mahkemesi,adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeye yetkili yüksek mahkeme.
Uyuşmazlık mahkemesi 1945 yılında çıkarılan bir yasa ile Türkiye de kuruldu.
Uyuşmazlık Mahkemesi Nedir,Görevleri Nelerdir
Ama bu mahkeme sadece hukuk alanında çıkan uyuşmazlıklar için görevlendirilmişti, ceza alanında görevli değildi . Bunu çözmeye Yargıtay ceza genel kurulu yetkiliydi.
Gerek 1961 gerekse 1982 anayasasında , uyuşmazlık mahkemesi geneldi. İster hukuk ister ceza alanında…
İşte bu durumu anayasaya uygun hale getirmek için yeni bir uyuşmazlık mahkemesi meydana getirildi .
Uyuşmazlık mahkemesine hem hukuk alanında hem de ceza alanında anlaşmazlıkları çözme yetkisi verildi.
Böylece uyuşmazlık mahkemesinde iki bölüm oluşturuldu bunlar hukuk bölümü ve ceza bölümü idi .
Her bölüm bir başkan ile altı üyeden oluşmaktadır.
Bir de uyuşmazlık mahkemesi genel kurulu vardır . burada ana ilke , farklı yargı dallarının gerekli üyelerinin bulunmasıdır .
Yani burada ana kural o mahkemeyi oluşturacak olan üyelerin farklı yargı dallarının üyelerinden oluşmasıdır .
Bu tarafsızlığı sağlamak için öngörülmüş bir koşuldur.
Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk bölümü
Yargıtay , Danıştay ve Askeri Yüksek İdare mahkemesinden gelen üyelerden oluşur.
Hukuk bölümündeki üyelerin seçimi şu şekildedir ; Yargıtay hukuk genel kurulu ile Danıştay genel kurulunca kendi başkan ve üyeleri arasından gösterecekleri iki kat aday arasından ikişer asıl, ikişer yedek üye ve Askeri Yüksek İdare mahkemesi genel kurulunca askeri hakim sınıfından olan daire başkan ve üyeleri tarafından gösterilecek iki kat aday arasından üç asıl, üç yedek üye cumhurbaşkanınca seçilir .
Uyuşmazlık Mahkemesi Ceza bölümü
Üçü Yargıtay dan, üçü Askeri Yargıtay dan gelen üyelerden oluşur .
Ceza bölümüne üyelerin seçimi şu şekildedir; Yargıtay ceza genel kurulunun kendi başkan ve üyeleri arasından gösterilecek iki kat aday arasından üç asıl ,üç yedek üye ve Askeri Yargıtay genel kurulunca , daire başkanları ve üyeler arasından gösterilecek iki kat aday arasından üç asıl, üç yedek üye cumhurbaşkanınca seçilir .
Başkan
Uyuşmazlık mahkemesinin başkanı anayasa mahkemesi tarafından , kendi üyelerinden biri arasından dört yıl için seçilir.
Gerek hukuk bölümü gerekse ceza bölümü üye tam sayısı ile toplanır ( zaten hem asıl hem de yedek üye seçmenin nedeni bu) . Uyuşmazlık mahkemesi üç çeşit uyuşmazlığı çözer . Bunlar ;
1) Olumlu görev uyuşmazlığı
2) Olumsuz görev uyuşmazlığı
3) Hüküm uyuşmazlığı
Olumlu görev uyuşmazlığı
En az iki yargı dalına mensup mahkemenin görevli olduğuna dair bir durum söz konusu ise ortada bir olumlu görev uyuşmazlığı vardır . bu uygulamada pek görülmez çünkü bir kişi adli yargıda dava açarsa sonrada birde idari yargıda dava açarsa %99 ihtimalle karşı taraf serbestlik itirazında bulunur.
Yani bu dava , filanca yerde diye itiraz edince öteki mahkeme hemen görevsizlik kararı verir.
Olumlu Görev Uyuşmazlığı Şartları
Olumlu görev uyuşmazlığının olması için
1 Yargı yerine açılmış bir dava bulunmalıdır
2 Görevsizlik itirazında bulunulmalıdır
3 Mahkeme görevsizlik itirazını reddetmelidir
4 Esas hakkında karar verilmemiş olmalıdır
Olumsuz Görev Uyuşmazlığı Nedir
Davanın açıldığı mahkemenin yetkisizlik kararı vermesinden sonra davanın açıldığı veya yetkisizlik kararı üzerine önüne getirildiği mahkemenin de yetkisizlik kararı vermesine olumsuz görev uyuşmazlığı denir .
Yani kişi gidiyor , adli yargıda dava açmak istiyor , adli yargı , bu benim görev alanıma girmiyor diyor bunun üzerine kişi idari yargıda dava açıyor ama idari yargı da bu benim görev alanıma girmez diyor .
Bu durumda kişi davasını görecek yer bulamıyor . İşte bu durumda olumsuz görev uyuşmazlığı söz konusudur .
Olumsuz görev uyuşmazlığının olabilmesi için;
1 Ortada iki görevsizlik kararı bulunmalıdır
2 Görevsizlik kararları ayrı yargı düzenleri içinde yer alan yargı yerlerince verilmelidir
3 Görevsizlik kararları biri diğerinin görevli olduğu gerekçesi ile verilmelidir
4 Görevsizlik kararlarının kesinleşmesi gerekir
5 İki yargı yerince verilen görevsizlik kararı verilen davanın aynı olması gerekir
Bu görev uyuşmazlıklarının çıkarılması uzun formalitelere tabidir .
Davası görülmeyen kişi , en son başvurduğu yargı dalına bir dilekçe ile başvurur .
Bunun üzerine her yargı dalının başındaki başkan üye başsavcı olayı inceler neticede uyuşmazlık mahkemesine gidilmesine karar verir .
Gerek adli yargının (Yargıtay ın ) başındaki baş savcı gerekse idari yargının (Danıştayın) başındaki baş savcı , gelen başvuru üzerine , uyuşmazlık mahkemesine gidilip gidilmeyeceğine karar verir .
Baş savcının uyuşmazlık mahkemesine gidilmesine karar vermesine uyuşmazlık çıkarma denir
Her başvuru üzerine uyuşmazlık çıkarılmaz .
Savcı bazen bakar “hiç gerek” yok der .
Fakat yok demesine rağmen dava görülemiyorsa , dava uyuşmazlık mahkemesine gider .
Uyuşmazlık mahkemesi bu durumda , uyuşmazlıkta söz konusu olan diğer yargı merciinin başında bulunan baş savcıya , 7 gün içinde görüş bildir diye bildiride bulunur ,onun da görüşü alındıktan sonra karar verilir.