Wolfgang Amadeus Mozart Kimdir,Hayatı,Eserleri

Wolfgang Amadeus Mozart Kimdir,Avusturyalı besteci (Salzburg 1756-Viyana 1791). Leopold ve Anna Maria Pertl’in oğlu.

Wolfgang Amadeus Mozart Hayatı ve Eserleri

Yeryüzünde besteci, piyanist ve kemancı olarak bu kadar küçük yaşta kendini kabul ettiren belki de tek müzisyendir.

Daha dört yaşında klavsen çalmaya başladı.

Mozart’ın eserlerinin kronolojik ve tematik bir katalogunu (Chronologisch-thematische Verzeichnis) yazan müzik otoritesi Ludwig von Köchel’in belirttiğine göre Mozart ilk bestesini (piyano için sol majör Menuetto ve Trio) 1761’de yaptı.

1762-1766 Arasında babasıyla birlikte Almanya, Fransa, İngiltere, Hollanda ve Belçika’da sanat gezileri yaptı.

Aynı yıllarda kızkardeşi Maria Anna (Nannerl) ile de ünlü kişilerin salonlarında birçok konser verdi.

Bunu Salzburg’da iki yıl öğrenim izledi. Bu süre içinde çocuk sanatçı, J.J Fux, Johann Michael Haydn ve J. Emst Eberlin gibi Salzburg’lu ustaları örnek alarak beste tekniğini geliştirdi.

1768’de Viyana’da ilk opera bestesi Bastien und Bastienne adlı singspiel temsil edildi.

Ertesi yıl Salzburg’da opera buffa’sı La Finta Semplice oynandı.

Mozart 1769’da Salzburg Piskoposluk sarayı Konzertmeister’liğine tayin edildi.

1769-1771 Arasında iki kere İtalya’ya gitti. Verona, Milano (burada ilk opera seria’sı Pontos Kralı Mithridates [Mitridate Re di Ponto] ve Ascanius Alba’da [Ascanio in Alba] temsil edildi), Mantova, Roma.

Napoli, Floransa ve Bologna (burada rahip Padre Martini’den birkaç ders aldı) gibi şehirler sanatçının başlıca uğrak noktaları oldu.

İtalya’da geçirdiği bu uzun süre içinde Mozart, opera ve İtalyan vokal üslûbu hakkında bilgi edindi.

1772’de Girolamo Giuseppe di Colloredo Mels, Salzburg başpiskoposu seçilince Mozart’ın Salzburg sarayındaki konzertmeisterliği onaylandı.

Yeni başpiskopos besteciye daima basit bir görevli gözüyle baktı ve düşmanca davrandı.

Bununla birlikte sanatçı 1777’ye kadar bu görevde kaldı.

Bu arada ilk büyük piyano sonatlarıyla, keman konçertoları (re majör K 211 ve 218; sol majör K 216; la majör K 219, hepsi de 1775 tarihli) piyano ve orkestra için bir dizi konçerto, dinî karakterde çok sayıda parça birçok serenat, divertimento, danslar ve senfoni besteledi.

1772’de üçüncü defa İtalya’ya gitmiş İtalyan saraylarında boş yere ücretli bir görev aramıştı.

1777’de Paris’e uzun olduğu kadar hayal kırıcı yeni bir yolculuk yaptı.

Bu arada Mannheim-Strassburg ve Münih’e uğradı.

1779 Yılı başında iki yıl için Salzburg sarayı ve katedralinin orgcusu oldu.

Krönungsmarse K 317 bu devreye rastlar.

Ancak Münih’te Girit Kralı idomeneos (idomeno, Re di Creta) [1781] operasının kazandığı büyük başarı üzerine doğduğu şehri kesinlikle bırakarak Viyana’ya yerleşmeğe karar verdi (1781).

Böylece müstebit Salzburg piskoposunun emrinde çalışmaktan kurtulacaktı.

Ancak besteci istifasını vermeye gittiğinde büyük gürültü koptu ve piskoposun sekreteri tarafından kovuldu.

1782’de ilk sevgilisi Aloysia’nın kızkardeşi Constanze Weber ile evlendi.

Constanze’den altı çocuğu oldu.

Fakat ikisi dışında (Karl Thomas ve Frans Xaver) hepsi genç yaşta öldü.

Bu devrede sanatçı konser vs beste çalınmalarını yoğunlaştırdı.

Figaro’nun Düğünü (Le Nozze di Figaro) [1786], Don Juan (Don Giovanni) [1787] ve Cosi Fan Tutte’nin librettolarını yazan Lorenzo Da Ponte ve ünlü emprezeryo E. Schikaneder ile tanıştı.

Sonunda Viyana’da bir mason locasına girdi.

1784-1787 Yılları Mozart’ın kısa hayatının yaratıcılık bakımından en verimli devresidir.

Her türden çok sayıda beste yaptı; piyano konçertoları, üçlüler, dörtlüler, beşliler.

Ne var ki, viyana halkının sevgisine ve Figaro’nun Düğünü’nün Viyana’da, Don Giovanni’nin Prag’da kazandığı büyük başarıya rağmen sanatçının mali durumu kötüye gidiyordu.

1787’de Viyana İmparatorluk sarayında «oda bestecisi» görevini kopardı.

Ancak maaşı çok düşük olduğundan geçinmek için öldürücü bir çalşmaya katlanmak zorunda kaldı 1788 Haziranından ağustosuna kadar son üç senfonisini (K 543, 550 ve 551) besteledi ve saray kütüphanecisi baron Gottfried van Syvieten’in siparişi üzerine Hândel’in eserlerini gözden geçirdi.

Mali durumuyla birlikte Mozart’ın sağlık durumu da kötüye gidiyordu.

Eylül 1790’da Leopold II’nin taç giyme töreni sebebiyle Frankfurt’a gitti.

Ancak imparatorluk şapelinin ikinci maestrosu mevkiini elde etme umudu suya düştü.

Viyana’ya döndükten sonra Sihirli Flüt (Zauberflöte) [1791] ve Titus’un Şefaati’ni (La Clemenza di Tito) [1791] besteledi, Temmuz 1791’de esrarengiz bir yabancı, sanatçıdan bir requiem bestelemesini istedi.

Bu kimse müzik hastası bir aristokrat ve mason olan kont Franz von Walsegg tarafından gönderilmişti.

Baron ısmarladığı eseri kendi adıyla bastırmak istiyordu.

Söylentiye göre bu durum bestecinin ölümünü çabuklaştırdı. Mozart, daha başlangıçta kendi ölüm İlâhisini yazmakta olduğuna inanmıştı, ölüm sebebi şüpheli kaldı.

Antonlo Salieri’nin bestecinin zehirlenerek öldüğü iddiası bir tarafa bırakılırsa, Mozart’ın şiddetli bir ateş sonunda üç hafta içinde öldüğü kesinlikle söylenebilir, ölümü, macar soylularının kendisine hayat boyu emekli maaşı bağladıkları ve Sihirli Flüt adlı operası büyük bir başarıya ulaştığı devreye rastlar.

Mozart’ın eserleri Ludwig von Köchel tarafından daha önce adı geçen katalogda (1862) tenkitli şekilde sıralanmıştır.

Sayısı 626’yı bulan bu eserlerin her biri bir numara ve Köchel adının ilk harfi olan K ile gösterilir.

Son yüzyılda yapılan araştırmalar sonucunda bu sayıya Köchel’ce bilinmeyen veya besteciye ait olduğu şüphe götüren 104 eser daha eklendi.

Bu eserler arasında dinî müzik alanında 18 missa ve Requiem K 626, 4 litani, iki dizi akşam duası, aralarında Kyrie K 341 (1781) ve Are Verum K 618’in de (1791) bulunduğu kırk kadar vokal beste, iki keman, bas ve org için 18 kilise sonatı vardır.

Mozart’ın bestelediği La Betulia Liberata (1771) ve Davidde Penitente oratoryoları arasında K 427 missasının başka bir şekilde işlenişi olan İkincisi özellikle ilgi çekicidir.

Sahne eserleri olarak yukarıda adı geçenlerden başka Lucio Silla (1772), Sahte Bahçıvan Kızı (La Finta Giardiniera) [1775], Çoban Kral (11 Re Pastore) [İ775]; Saraydan Kız Kaçırma (Entführung aus dem Serail) [1782] operaları ve Küçük Şeyler (Les Petits Riens) [1778]balesi sayılabilir. Ayrıca, vokal alanda, dört alman kantatı, 71 bağımsız opera aryası, ses ve piyano için 40 lieder ve 40 kanon yazdı.

Çalgı için oda müziği türünden eserleri

18 sonat; 5 fantezi; 15 dizi çeşitleme; iki el için 28 çeşitli piyano parçası; 6 sonat; 1 füg ve dört el için bir dizi piyano çeşitlemesi; iki piyano için 1 füg ve 1 sonat; keman ve piyano için 46 sonat ve çeşitleme; piyano için 8 üçlü, 2 dörtlü ve 2 beşli; yaylılar için 23 beşli; flüt için 3, obua için 1 dörtlü; yaylılar için 8 beşli; 52 senfoni; 61 divertimento; serenatlar (bunlar arasında en önemlileri Serenata Notturna [re tonunda K 239] ve Küçük Bir Gece Müziği’ dir [Eine Kleine Nachtmusik], K 525): marşlar; orkestra için 203 dans; 1 bale uvertürü ve 1 pandomima; ayrıca 7 konçerto ve keman için 4 konçertante (1775); iki keman için 1 konçerto (1773); keman ve viyola için 1 konçerto (1779);fagot için 1 konçerot (1774); obua için 1 konçerto (1783); flüt ve arp için 1 konçerto (1778); flüt için 2 konçerto ve 1 andante (1778); korno için 4 konçerto ve 1 rondo (1781 – 1786); dört nefesli çalgı için 1 konçerto (1778); 1 klarnet konçertosu (1791); 21 piyano konçertosu (1773-1791) [bunlar do minör K 491. 1785’-te çalınan re minör K 466 ve Krönungs-konzert denilen re majör K 537 en güzelleridir], piyano ve orkestra için 2 rondo (1782); iki piyano için 1 konçerto (1779) ve üç piyano için 1 konçerto (1776).

Mozart mucizesi, derin görüşlü sayısız uzmanın araştırmalarına rağmen büyük bir ihtimalle hiç bir zaman tam bir aydınlığa kavuşturulamadı. üstünde kesinlikle durulabilecek tek şey, dehasının sentetik ve evrensel olduğu, müzik dilinin de milletlerarası bir değer taşığıdır.

Biyografisinden de anlaşacağı üzere Mozart, en çeşitli, hattâ birbirini en tutmayan etkileri şaşılacak bir kolaylıkla benimsemişti.

Eserlerinde antik çağların polifonisini Orta ve Kuzey Almanya’nın barok müziğini, İtalyan operasının yeni katkılarını. Viyana Mannheim okullarının çalgı müziği tekniğini ve o zamanki fransız müziğinin özelliklerini bağdaştırmayı bilmişti.

Romantizmin ilk belirtilerini taşımakla beraber Mozart her şeyden önce İtalyan operasından türeyen melodi anlayışına bağlı bir sanatçıdır.

Hiç bir müzikçi onun kadar eserlerinde inişli çıkışlı, sevinçli ve üzüntülü bir hayatın kararsızlıklarını yansıtmamıştır.

Gerçekten de viyanalı klasiklerin yolunda yetişen Mozart, çeşitli durumların, çeşitli insanların, çeşitli rastlaşmaların etkisini taşır.

Gençliğinde zamanında geçerli sayılan bütün melodi, armoni süsleyici «kadans» formüllerini bıkıp usanmadan kullanmıştı. Yaptığı yolculuklar bu eğilimleri arasında bazılarının daha da ağır basmasına yol açtı.

Bu bakımdan denebilir ki, ikide bir kalkıştığı İtalya yolculukları, yazdığı en küçük şarkıdan tutun da en uzun dramatik bestelerine kadar on beş yıl süreyle bütün eserlerine İtalya’nın damgasını vurmuştur.

İtalya’da sadece XVIII. yy .ın değil, XVII. ve XVI. yy.ların müziğini de dinlemiş, en küçük bölümlerine kadar bu parçaları sindirmiş ve gerek dinî müziğinde, gerek çalgı müziğinde güleryüzlü, iç açıcı bir üslupla bunları alabildiğine işlemiş ve geliştirmiştir.

Aynı şekilde fransız konçertante senfonisinin kuruluşundan, alman singspiel’inden, viyana senfonisinden, J. Haydn’ın yaylı çalgılar dörtlüsünden, M. Haydn’ın dinî müziğinden işine yarayabilecek bütün unsurları ustalıkla seçmiştir.

Fakat, 1780-1782’ye doğru Mozart, bir zamanlar viyanalı Van Swieten baronunun kütüphanesinde gözden geçirdiği Bach ve Hândel partisyonlarının etkisiyle bambaşka bir insan oldu, o güne kadar yazdıklarından sıyrıldı, polifonik müzik dilini benimsedi ve tutumundaki bu değişikliğin sonucunda şaheserlerini vermeye başladı.

Hayatının son on yılında, sanatçı, insan ve müzikçi olarak başka bir Mozart ile karşılaşılır: o güne kadar kabullendiği yargılarını değiştiriyor, düşüncelerini düzene sokuyor »kendine karşı daha hoşgörüsüz davranıyor.

Bu olgunluğu en iyi belirten eserleri: nefesli çalgılar ve piyano için mi bemol beşli, ut minör missa, iki viyolalı sol minör beşli, Don Giovanni’deki «dramma gioccoso, son üç senfonisi Trauermusik, ut minör prelüd ve çifte füg, piyano için ut minör sonat, Requiem ve klametli beşli.