Yahudilik Nedir,Doğuşu ve Gelişmesi | Tarih Bilgileri |

Yahudilik Nedir,Yahudi olma hali. Yahudi dini.Yahudi dininin kurucusu İbrahim’dir.

Kutsal Kitap’a göre, Tanrı, İbrahim peygamberi çocuklarına ve ahfadına, Tanrı’ya itaati öğretmesi için seçmiştir.

Yahudiliğin Doğuşu ve Gelişmesi – Özet

İbrahim’in dini, oğlu İshak ve İshak’ın oğlu Yakub’dan geçerek, Israiloğullarının dini oldu («İsrail», Tanrı’nın Yakub’a verdiği addı).

İsrailoğulları, yani İbraniler, Mısır’a yerleştiler.

Yakub’un oğullarından Yusuf, orada firavunun nazırı olmuştu.

İbrani’lerin sayısı Mısır’da arttı, fakat zamanla köle durumuna düşürüldüler.

Yahudiliğin Tarihçesi

Musa, Tanrının emriyle Mısır’a on âfet yağdırdı ve firavunu İbranileri azat etmeye zorladı.

İbraniler böylece İsrail halkını meydana getirdiler.

Mısır’dan çıkışlarından az sonra (M.ö. 1440-1220) Sina yarımadasındaki Sina dağında Tanrı onlara On Emir’i gönderdi.

İbraniler Tanrı tarafından peygamberlere ve ahfadına vaadedilen Kenan ülkesine (bugünkü İsrail) doğru yola çıktılar, fakat oraya varmadan önce kırk yıl çölde kaldılar.

Bu süre içinde Musa onlara yahudi dininin inançlarını ve kurallarını öğretti.

Yahudiler «yargıç» denen şefler tarafından bir süre yönetildikten sonra kendilerine bir kral seçtiler: Saul; Saul’den sonra Davud ve Davud’un oğlu Süleyman kral oldu.

Süleyman’ın ölümü (M.ö. 933 veya 931-930’a doğr.) bir ayrılığa yolaçtı.

İki krallık meydana geldi: Yahuda ve İsrail krallıkları.

Peygamberlerin soyundan gelenler çevrelerindeki kavimlerin putperest inançlarını benimsemeye başladılar. İlhamlarını Tanrı’dan alan peygamberler araya girerek onlara Tanrı töresini hatırlattılar.

Bunların en tanınmışları ilya, Elişe, İşaya, Yeremya, Hezekiel’dir.

İsrail krallığı 722’de yıkıldı ve halkının büyük bir kısmı Asur’a götürüldü.

Yahuda krallığı da 586’da çöktü ve on binlerce yahudi Babil’e sürüldü.

Kudüs tapınağı yakıldı.

Keyhusrev 538’de sürgündeki Yahudilerin yurtlarına dönmelerine izin verdi.

40 000’den fazla yahudi geri döndü. 444’te vaiz Ezra, Musa töresine sadakat akdini resmen ilân etti.

Kudüs’te inşa edilen ikinci tapınak M.S. 70’te Romalılar tarafından yıkıldı.

O tarihten itibaren tapınak kültü yerine sinagog kültü geçti.

Kaynaklar

Yazılı töre ve sözlü töre. Yahudilerin kutsal kitabı yalnız İbrani kitaplarını kapsar ve esasta hıristiyanların Eski Ahit dedikleri kısma karşılıktır.

lbranilerin kutsal kitabı üç kısma ayrılır: Musa Töresi veya Pentakök (Tora), Peygamberler (Nebiim), Kıssasülembiya (Ketubim).

Tora ve öbür kitaplar yazılı töreyi meydana getirir. Bunun yanı sıra var olan «sözlü» töre geleneği Musa’ya dayanır.

Bu öğretim sözle nesilden nesle geçmiş, M.S. 200’e doğru haham Yuda Hanassi tarafından yazılmış ve Mişna adını almıştır.

Mişna’nın Gemara denen yorumları, Mişna ile birlikte Talmud’u meydana getirir.

Talmud kesin şeklini V. yy.da Babil’de aldı.

Yahudiliğin Temel Özellikleri

Dogmalar. En büyük yahudi ilâhiyatçısı Maimonides (Musa bin Meymun) [1135-1204] yahudi inancını on üç maddede toplar:

1. Tanrı dünyanın yaratıcısı ve koruyucusudur.

2. Tanrı birdir ve tektir.

3. Tanrı ruhtur ve hiç bir şekille temsil edilemez.

4. Tanrı ölümsüzdür.

5. sadece Tanrı’ya dua edilmelidir.

6. İsrail peygamberlerinin bütün sözleri gerçektir.

7. Musa, peygamberlerin en büyüğüdür.

8. Yahudilerin töresi Tanrı tarafından Musa’ya verilmiştir.

9. hiç kimse onu değiştiremez veya yerine başkasını koyamaz.

10. Tanrı insanların bütün eylemlerini ve düşüncelerini bilir.

11. Tanrı, emirlerini yerine getirenleri mükâfatlandırır, emirlerine karşı gelenleri cezalandırır.

12. Tanrı peygambelerin müjdelediği Mesih’i gönderecektir.

13. Tanrı ölüleri diriltecektir.

Kutsal Kitap, Tanrı’nın manevi nitelikleri üstünde durur.

Bunlar azizlik, sevgi, lutuf. adalet, rahmet, sabırdır.

Tanrı dünyayı lutuf eseri olarak yarattı.

Fakat lutuf kendi başına insan toplumunun devamını sağlayamadığı için. Kutsal Kitap adaletin zorunluluğuna işaret eder.

İnsanlık Adem ile Havva’dan gelen büyük bir ailedir. Âdem ve Havva, Tanrı tarafından yaratılmıştır.

Tanrı Âdem’i topraktan yaptı ve ona hayat verdi. İnsan manevi bakımdan Tanrı’nın imgesidir.

Tanrı ona özgürce seçme gücü vermiştir.

İnsan günah işlerse, aracı olmaksızın, sadece içten bir pişmanlık duyarak, yaptığı kötülüğü tamir ederek ve tutumunu düzelterek Tanrı’nın affına uğrayabilir.

İnsanın eylemleri bu dünyada da, öbür dünyada da mükâfatlandırılır veya cezalandırılır. Ruh ölümsüzdür.

Dünyanın sonunda insanlık Mesih çağının mutluluğuna erişecektir.

Davud’un ahfadından olan Mesih tanrısal bir varlık değil «Tanrı ruhu, hikmet, zekâ, nasihat, kudret, ilim ve Tanrı korkusu ile dolu bir insan» olacaktır.

Tek Tanrı inancında birleşen bütün insanlar barış içinde yaşayacaklardır.

Yahudi dini Kutsal Kitap’a dayanan Katoliklik, Protestanlık, İslâm gibi imanların anasıdır.

Ortaçağın iki ünlü ilâhiyatçısı, Yuda Ha Levi ve Maimonides’e göre bu dinler Mesih’in gelişini hazırlar.

Yahudilik ayrıca, iman ve doktrinleri ne olursa olsun, bütün insanların, Tanrı tarafından Nuh’a ve ahfadına verilen yedi emri yerine getirerek kurtuluşlarını gerçekleştireceklerini öğretir.

Putperestliği ret ve ahlâksızlıktan kaçınma bu yedi emir arasındadır (Nuh’un emirleri).

Yahudilikte 10 Emir Nelerdir

Yahudi dini Tanrı ve peygamberlerle onların ahfadı arasında bir akit şeklinde belirir.

Tanrı, peygamberleri ve ahfadını onun kültünü kavimler arasında yaymaları için seçmiştir ve bu ittifakın sonucu Israiloğulları Tanrı’ya ve töresine sadık olma yükümlülüğüne girmişlerdir.

Yahudi dini fiile, Tanrı’nın iradesini yerine getirmeye yönelmiştir.

Tanrı’nın en önemli buyrukları On Emır’de ortaya koymuştur:

1.seni Mısır ülkesinden, köleler evinden çıkaran Tanrı’n benim;

2.benden başka Tanrı’n olmayacaktır. Kendine put yapmayacaksın;

3.yalanma inandırmak için Tanrı adını kullanmayacaksın;

4.şabat gününü kutlamayı unutmayacaksın;

5.anana ve babana saygı göstereceksin;

6.adam öldürmeyeceksin;

7.zina yapmayacaksın;

8.çalmayacaksın;

9.komşuna karşı yalancı şahitlik etmeyeceksin;

10.komşunun malına tamah etmeyeceksin.

Tora sadece bir dini ve ahlâki öğütler kitabı değildir, yeni kurulan ve Mısır hâkimiyetinden kurtulduktan sonra tüm siyasi, hukuki, sosyal kurumlannı teşkilâtlandırmak zorunda bulunan bir kavme verilen bir yasadır.

Yahudi Bayramları

Yahudiliğin kutsal günleri şabat (cumartesi) günü, Haç bayramları, Paskalya (Pesah), Pentekoste (Şabut) ve Çardaklar (Şukot) günleridir.

Bunların her biri bir tarihî hatırayı canlandırır (Paskalya Mısır’dan çıkışı; Pentekoste, On Emir’in Sina dağından ilânını; Çardaklar, Mısır’dan çıkıştan sonra çölde kırk yıllık bekleyişi); ciddiyetin ağır bastığı bayram günleri ise Roh Hahana (yılbaşı) ve Büyük Kefaret günü Yom Kippur dur.

Yom Kippur yortusu bütünüyle duaya ve perhize adanmıştır.

Şabat ve bayram günleri çalışmak yasaktır.

Yahudi takviminde ayrıca iki küçük bayram da vardır: Nazar bayramı (Purim), İran Yahudilerinin kraliçe Esther sayesinde mucize kabilinden kurtulmalarını anlatır (M.ö. IV. yy.).

Açılış bayramı (Hanuka), Yuda Makkabi’nin M.ö. 165-164’te Antiokhos Epihanoes’in naibi Lysias’ı yenilgiye uğratmasından sonra Kudüs tapınağının yeniden ibadete açılışını anlatır.

Bu bayrama «Işıklar bayramı» da denir.

Yahudi dininde yahudi tarihinin trajik olaylarını belirtmek üzere konmuş perhiz günleri de vardır.

Bu perhizlerin en önemlileri Kudüs tapınağının birinci ve ikinci yıkılışı için konanlardır (Tişa be Ab).

Yahudi ibadetleri nasıl yapılır

Yahudi litürjisi iş günleri için üç dua öngörmüştür: sabah (şaharit), ikindi (minha) ve akşam (arbit) duaları.

Cumartesi günleri, bayram günleri ve dini ayın başladığı günler şaharit’ten hemen sonra musaf duası okunur.

Ayrıca Kefaret günü minha’dan sonra neila duası yer alır.

Her açık dua merasimi sonunda Alenu ve Kadis duaları okunur.

Alenu İsrail’in ümidini ilân eden duadır.

Bu duada Zekeriya’nın bütün insanlığın tek tanrıya döneceğini müjdeleyen şu ayet yer alır: «O gün Rab tek olacak ve Adı tek olacak»: öte yandan kadis’le, Tanrı’dan bir an önce yeryüzünde hâkimiyetini kurması istenir.