Yozgat,Tarihi,Mekanları,Coğrafi Özellikleri | Coğrafya Bilgi |

Yozgat hakkında ansiklopedik bilgi, kendi adını taşıyan küçük bir akarsuyun kaynak kesiminde kurulmuştur.

Güneyden kuzeye doğru yükselen şehrin, güneyde vâdi tabanında yükseltisi 1 240 m, Hükümet meydanında 1 270 m, yukarı kesimde 1 300 m’dir.

Şehrin çevresinde güneydeki bütün sırtları kaplayan Ye Anadolu’nun en güzel ağaç topluluklarından biri olan Yozgat ormanı yer alır.

Şehir, Ankara (220 km) – Sivas (224 km) yolu üzerindedir; güneybatısındaki Yerköy demiryolu istasyonuna 41 km uzaklıktadır.

Ayrıca kuzeyde Çorum’a, kuzeydoğu’da Amasya ve Tokat’a, güneyde Kayseri’ye, güneybatıda Kırşehir’e yollarla bağlanır.

Şehrin merkezinde yer alan Hükümet meydanını Belediye, Hükümet konağı ve oteller çevreler; meydanın güneybatısında da Çapanoğullarının yaptırdıkları Ulucami yükselir.

Yozgat’ın Coğrafi Özellikleri

Coğrafya. iI topraklarının büyük kısmı, 1 200 – 1 500 m yükseltide, yüzeyi dalgalı Bozok yaylasını kaplar.

Yayla üzerinde 1 500 m’yi aşan dağlara rastlanır: Yozgat güneyinde Soluk dağı (1 678 m), güneydoğusunda Kerkenes dağı (1 524 m), Boğazlıyan kuzeyinde Yazır dağı (1 683 m), kuzeydoğu sınırında Deveci dağı (1 892 m).

Doğuya doğru engebeler kuvvetlenir: Akdağ madeni güneyinde Sırıklı dağ (2 076 m) ve Sivas ili sınırında Akdağ (Hamzasultan tepesi, 2 273 m), Karababa dağı (2 345 m).

Buna karşılık, 1 000 m altına düşen yerler batıda Delice ırmak ile kuzeydoğuda Çekerek vadisi boyunda görülür.

Yozgat’ın İklim Özellikleri Nelerdir

Denizden uzak ve yüksek Bozok yaylasında, iç Anadolu’nun, doğuya gidildikçe sertliğini arttıran karasal iklimi hâkimdir.

Kışlar soğuk ve sürekli, yazlar vadi tabanlarında sıcak, yaylalarda serindir.

Yağışlar îç Anadolu’nun basık düzlüklerine göre biraz fazladır.

En soğuk ayda (ocak) ortalama sıcaklık — 2°0C, en sıcak ayda 1932C (temmuz) ve 19°5C’tır (ağustos).

Bugüne kadar kaydedilen en düşük ve en yüksek sıcaklık — 23c7 C ve 37°1 C’tır.

Yazın, sıcaklığın 30C’ı geçtiği günlerin ortalama sayısı 10.2; 0°C altına düşebildiği günlerinki 108,3 (donlu günler); 0°C altında kaldığı günlerin 29°1 C’tır.

525 mm olan yıllık yağış toplamının mevsimlere ortalama dağılış oranları şöyledir (yüzde ile): kış, 37,5; ilkbahar, 35; yaz, 12; sonbahar, 15,5.

Buna göre, ilkbahar mevsimi kışa yakın yağış alır.

Sonbaharın payı ilkbaharın yarısını bulmaz.

Ortalama olarak yılda 111 gün yağış kaydedilir.

Kar yağan günlerin ortalama sayısı 35, yerin karla örtülü olduğu günlerinki ise 53’tür.

Yozgat Tarihi

Yozgat çevresine (Bozok yöresi) çok eski devirlerde yerleşilmiştir.

Ancak Yozgat’ın kuruluşu yenidir.

Yozgat’ın antik Tavium’un yerinde geliştiği ileri sürülmüşse de Tavium’un Yozgat batısındaki Büyük nefes köyünün yerinde bulunduğu anlaşıldı.

Evliya Çelebi gibi kaynaklar Yozgat’tan söz etmezler.

Şehrin, XVIII. yy.da Çapanoğulları tarafından kurulduğu sanılıyor.

Teke aşiretine bağlı olan bu topluluk, Güney Anadolu’ya gelerek Maraş Antep dolaylarına yerleşti.

Bunların bir bölüğü, Çopur veya Çapar Koca diye anılan Ömer Ağanın önderliğinde sürülerine iyi otlaklar arayarak Bozok yöresine geldi.

Bunlar önce Yozgat ile Yerköy arasında Sarayköyü’nü (burada 1749 tarihli kitabesi olan bİT cami vardır) kurdular; daha sonra da Yozgat’ın temelini attılar.

O dönemde burası Bozok sancağının Kızılkoca kazasına bağlı bir köydü.

Bu köyün şehirleşmesi, Ömer Ağanın oğlu Ahmed Paşa tarafından Demirli medrese ve özellikle onun oğulları Mustafa ve Süleyman Beyler tarafından Büyük caminin yaptırılması ve çarşının geliştirilmesiyle sağlandı.

1813’te Yozgat’tan geçen İngiliz gezgini Mac Donald Kinneir, Çapanoğullarının saraylarının ihtişamını, bahçelerinin güzelliğini över.

Fakat Kinneir’e göre o sırada Yozgat’ın nüfusunun 16 000 olarak gösterilmesi, gerçeğe uymaz.

Şehrin kale ve suru yoktu; yalnız çapulculuğu önlemek için basit bir duvarla çevrilmişti.

1837’de şehri gezen Poujoulat, nüfusu 7 000 olarak gösterir (5 000 Türk, 1 000 rum, 1 000 ermeni), 1850’de Mordtmann, şehirde 20 000 müslüman nüfus, ayrıca 500-600 ermeni ve 48 rum ailesinin bulunduğunu söyler.

XIX. yy. sonunda, Yozgat’ın nüfusu 15 000 olarak gösterilir.

Bu bilgilere göre Yozgat’ın geçmişte en parlak dönemi, Çapanoğullarının en güçlü devri olan XIX. yy. başlarına rastlar.

Yozgat sonra, Bozok sancağına merkez olarak, Ankara vilâyetine bağlandı.

Mısırlıların Anadolu içlerine girdiği sırada İbrahim Paşa burayı yönetecek bir mütesellim gönderdi.

Cumhuriyet devrinde Bozok adı kaldırılarak Yozgat yeni bir vilayet oldu.

Kurtuluş savaşı sırasında Yozgat’ta çabuk bastırılan bir ayaklanma ortaya çıktı.

Bu dönemde şehir, bozuk yollarla ulaşılabilen sapa ve bakımsız bir kasaba durumuna düştü.

1927 Sayımında 11 018 olan nüfusu 1940’ta 14 913’e çıktı; fakat 1945’te 11 576’ya düştü; sonra yavaş bir artma ile 1960’ta 18 305, 1965’te 23 081 oldu.

Yozgat Tarihi Mekanlar

Yozgat’taki başlıca anıtsal yapı Çapanoğullarının yaptırdığı Ulucami’dir.

Cami iki kısımdan meydana gelir: İç camiyi Mustafa Bey yaptırdı (1779); kardeşi Süleyman Bey tarafından camiye bir dış kısım eklendi (1794-1795).

Mustafa Bey, Ulucami’ye değirmenler ve Yozgat çarşısında 80 dükkân vakfetti.