Yukarı Fırat Bölümü Özellikleri | Coğrafya Bilgileri |
Yukarı Fırat Bölümü Özellikleri Kuzeyde Doğu Karadeniz bölümü, batıda Yukarı Kızılırmak bölümü, güneybatıda Akdeniz bölgesinin Adana bölümü, güneyde Güneydoğu Anadolu bölgesinin Orta Fırat ve Dicle bölümleri, doğuda Doğu Anadolu’nun öteki Uç bölümü: Hakkâri, Yukarı Murat-Van ve Erzurum-Kars bölümleri ile kuşatılır.
Yukarı Fırat Bölümü Dağları
Yukarı Fırat bölümü toprakları yüksek ve çok engebelidir.
Bölümün kuzey sınırı üzerinde Kuzey Anadolu dağlarının iç sıralarına bağlanan Kop,Çimen ve Keşiş (3 537 m) dağları yer alır.
Bunun güneyinde Karasu (Fırat) vâdisi uzanır ve bu vadi Erzincan ovasında (1 200 m) birdenbire genişler.
Onun güneyinde ise batıdan doğuya doğru Divriği dağları (2 700 m), Monzur-Mercan dağları (3 450 m), Cemal dağı (3 280 m) sıralarına rastlanır.
Hepsine birden Karasu-Aras dağlarının batı kesimi (Karasu dağları) adı verilebilir.
Daha güneyde Tunceli-Bingöl yörelerinin vâdilerle yarılmış, yükseltisi 2 500 m’yi geçebilen engebeli yereyi uzanır.
Bunun güneyinde Murat vadisinin aşağı çığırı yer alır ve bu vadide yer yer ovalara rastlanır: bunların en önemlisi Elazığ’ın Ulouva’sıdır.
Daha ötede, Fırat vâdisinin batısında Malatya ovası (900 m) ve Ceyhan’ın yukarı çığırında Elbistan ovası (1 100 m) görülür.
Daha güneyde ise, bölgeyi Güneydoğu Anadolu’dan ayıran Güneydoğu Toroslar görülür; bunun yükseltisi Elbistan güneyinde 300 m’yi (Nurhak dağı), Malatya güneyinde 2 500 m’yi (Beydağı 2 700 m) aşar ve daha doğuda biraz alçaldıktan sonra yeniden yükselir (Bitlis dağları 2 900 m).
Yukarı Fırat Bölümü İklimi
Yukarı Fırat bölümünde iklim şiddetli karasaldır (kışlar soğuk ve sürekli [Kuzeydoğuya doğru mevsimin sertliği artar], yazlar ova kesimlerinde çok sıcak, yayla sırtlarında az çok serin); yıllık yağış 400-500 mm kadardır; en yağışlı mevsim kış ve ilkbahar, daha geride de sonbahar.
Bu iklime uyan doğal bitki örtüsü yazın kuruyan bozkırdır.
Yayla sırtlannda yaz ortalarında yeşil kalan otluklar görülür.
Ormanlar az yer tutar: bunlar geçmiş yüzyıllarda çok baltalanmışlar, çalılık haline dönüşmüşler veya ortadan kalkmışlardır.
Ovalardaki akarsu boylarında kavak ve söğüt ağaçlıklarına rastlanır.
Yukarı Fırat bölümünün en büyük kesiminde sular Fırat nehrinin iki kolu olan Karasu ve Murat suyu tarafından toplanır: Karasu bölüme Aşkale batısında, Murat suyu da Muş’un batısında girer.
Bu iki akarsu Keban yakınında birleşip Fırat’ı oluşturur.
Bölümün öteki önemli akarsuları Tunceli’den geçip Murat’a dökülen Monzur-Peri çayı, Divriği’den geçip Karasuya karışan Çaltı suyu, Malatya ovasından geçip Fırat’a dökülen Tohma çayıdır.
Bölümün güneybatı ucunda sular Ceyhan nehrine katılır.
Güneydoğu Toroslar’dan da, Dicle’nin ana kaynakları çıkar. Bölüm içinde başlıca göl Hazar gölüdür.
Yukarı Fırat bölümünde nüfusun dağılışı yer yer büyük değişiklikler gösterir: Elazığ’ın Uluova’sı kalabalık, Erzincan ovasının güney kesimi buna yakın durumda, öteki ovalık tepelik yerler oldukça tenha, yüksek kesimler ise hemen hemen boş olup yüksek yaylalara yalnız sürüleri otlatmak için yazın gelinir.
Bölüm içinde, her ikisi de Cumhuriyet devrinde gelişen iki büyük şehir vardır: Malatya, Elazığ.